Limericks, een bedreigd nicheproduct

20 juni 2022

Er is de stad Limerick in Ierland, boekhandel Limerick in Gent. Maar wat is een 'limerick' binnen de literatuur. Redacteur Jan legt het bondig uit.

Limericks, een bedreigd nicheproduct. De limerick is een versvorm, grosso modo beperkt tot het Angelsaksisch en het Nederlandstalig taalgebied. Er zijn uitzonderingen, er zijn zelfs limericks in het Latijn gespot, maar dat is écht een verwaarloosbare minderheid.

Even technisch – het is een vijfregelig vers, met rijmschema A-A-B-B-A. Het metrum is anapesterig, maar als amfibrachisch of dactylisch je voorkeur heeft, be my guest, als het maar dat hitsig galopperend ritme heeft. En we kijken niet op een kleine afwijking links of rechts, zolang het maar plezant blijft. De "A" van het rijmschema wordt vaak ingevuld met een plaatsnaam, bij voorkeur eentje dat nauwelijks te rijmen valt – onuitspreekbare Welshe plaatsnamen zijn dan ook heel populair.

De meeste limericks hebben vele vaders, zeker als ze geslaagd zijn. Dan geven ze ook vaak aanleiding tot varianten.

Dit is vermoedelijk de bekendste, vaak toegeschreven aan Edward Lear (Groot-Brittannië, 1812-88), maar volgens kenners van de hand van William Cosmo Monkhouse (Groot-Brittannië, 1840-1901) :

THERE was a young lady of Niger
Who smiled as she rode on a Tiger;
They came back from the ride
With the lady inside,
And the smile on the face of the Tiger.

In het Nederlands taalgebied kan de volgende waarschijnlijk aanspraak maken op de titel :

Een zekere Achmad uit Baghdad,
Die zat met zijn gat op zijn badmat,
Zo las hij zijn dagblad,
En iedereen zag dat.
´t Is raar, maar in Baghdad daar mag dat.

(Alex van der Heide, Nederland, 1909-76)

Maar aangezien een geslaagde limerick toch altijd lichtjes aangebrand hoort te zijn is deze mijn favoriet. Hij komt uit een bloemlezing samengesteld door William S. Baring-Gould (Groot-Brittannië, 1913-67), maar het is me niet duidelijk of hij ook de auteur is.

There was a young fellow from Kent
Whose tool was so long that it bent.
To save himself trouble
He put it in double
And instead of coming, he went.

Er bestaat een variant waarin de young fellow niet uit Kent komt, maar uit Ghent; daar moeten we ons uiteraard ten stelligste van distantiëren.

Jan Matthys