Vaarwel, adieu, auf Wiedersehen, goodbye. Joris Hessels en Uus Knops in gesprek over 'Een klein afscheid'.

Hoewel flamboyante figuren als Marco Borsato op overtuigende wijze van de daken durven te schreeuwen dat zoiets als ‘afscheid nemen’ niet bestaat, weten we jammer genoeg beter dan dat. Afscheid nemen bestaat wél, al hoeft het daarom niet meteen om het ‘grote afscheid’ bij het levenseinde te gaan. ‘Waarover dan wel?’, hoor ik u denken. Wel, laat het nu net op deze vraag zijn dat televisiemaker Joris Hessels in zijn boek Een klein afscheid. Veertien ontmoetingen over afscheid nemen van mensen die er nog zijn (2021, Borgerhoff & Lamberigts) een antwoord probeert te formuleren. Hessels werd hiervoor gedurende het schrijfproces met raad en daad bijgestaan door psychiater en schrijfster Uus Knops. Zij verzorgde ook de nabeschouwing bij het boek. Op zaterdag 6 november stelden de auteurs samen hun boek voor in zaal De Blauwe Vogel, in de Gentse Krook.

‘Ik ben een driepuntjesmens’, geeft Hessels haast meteen toe. Als vorm van afronding moet afscheid dan misschien wel een leesteken krijgen, zelf laat hij de deur liever op een kier staan dan ze netjes achter zich dicht te doen. Dat geldt ook voor zijn werk als televisiemaker. Programma’s als Radio Gaga en De Weekenden zijn telkens intense tochten die eindigen in een zwart gat. Zo vertelt Hessels hoe hij steeds weer door een soort melancholie gegrepen wordt op het einde van de rit, wanneer hij afscheid moet nemen van mensen die hij gedurende maanden heeft gevolgd. Toen uitgeverij Borgerhoff & Lamberigts hem vroeg een boek te schrijven over het thema, wilde de auteur dan ook in de eerste plaats te weten komen hoe andere mensen met dat ‘klein afscheid’ omgaan. Samen met Uus Knops dacht hij daarom na over wat specifieke invullingen van een dergelijk afscheid kunnen zijn: een ex-plusouder die afscheid neemt van zijn of haar pluskinderen, partners van mensen met (jong)dementie, migranten die afscheid nemen van hun geboorteland of het einde van een (werk)relatie of vriendschap … Vervolgens doet Hessels wat hij het beste kan: beklijvende portretten maken. Hoewel uit die getuigenissen blijkt dat dikwijls ook een stukje van de eigen identiteit verloren gaat, worden zulke vormen van afscheid door omstaanders vaak nogal snel van tafel geveegd of geminimaliseerd. Al is Een klein afscheid verre van een zelfhulpboek, het wil vooral erkennen dat het in al die verschillende situaties niet meer dan normaal is om het lastig te hebben of om moeilijke gevoelens te ervaren. Desondanks hoeft een klein afscheid niet altijd iets negatiefs te zijn. Knops vergelijkt het in haar nawoord met een wingerd: snoeien doet groeien. Soms moeten we wel afscheid nemen van een geliefde of een vriend. Dat kan ook nieuwe mogelijkheden bieden en je van nieuwe zuurstof voorzien. De boodschap is: koester elkaar, maar ga niet losjes over hoe je je voelt. Een punt zetten kan helend werken, maar houd het dan misschien wel bij eentje in plaats van drie.

Niels Vanwolleghem