Interview met dichteres Katrien Merlevede

10 juni 2022

‘Tussen de vouwen van het bestaan, neem ik gedachten waar’
‘explosieve gedichten vanuit het grens-en kerngebied’.

Redacteur Christel Van Renterghem kent Katrien Merlevede van de stiltenamiddagen bij La Verna. Ze vertelde haar dat ze gedichten schreef, maar tot nu toe had Christel er geen enkele gelezen. Nu ligt er voor haar een prachtige gedichtenbundel.

Hoe kom je erbij om te gaan schrijven, en dan nog gedichten?
In 2010 had mijn papa een beroerte met een lichte vorm van afasie als gevolg, dat is een taalstoornis door hersenbeschadiging: hij kon niet op het juiste woord komen en ik hielp hem graag met suggesties, tips, raadseltjes, zodat we toch het juiste woord zouden vinden. Resoneerde ik mee met zijn veranderde hersenmassa? Later zal blijken dat het associatief denken, het al dan niet foute verbanden leggen, woordgrappen, dubbele bodems, .. geweldige hulpmiddelen en troeven werden om mijn gedachten tot gedichten vorm te geven.

Bundelcover Katrien m

2011 en 2012 waren intense jaren met al eens een vleugje euforie, verdriet en verwarring. In maart 2013, kroop ik terug in de pen voor het bidprentje van mijn mama. Blijkbaar heeft rouw de creatieve sluis toen definitief opengezet. Daarna deed ik voor de eerste keer mee aan een gedichtenwedstrijd. En ontstond de basis voor deze bundel.

In de titel vallen mij de woorden ‘explosief’, ‘ grens-en kerngebied’ op. Welke gedichten zijn dit dan?
De gedichten zijn een verkenning van het complexe én het complete van mijn zijn. Hoe verder ik uitdij naar de uiteinden, hoe meer ik in contact kom met allerlei externe invloeden. Het is zoals de stam van een boom met daaraan de takken. Voor mij is het grensgebied ook de verbeelding, fantasie, het wazige en waanzinnige. Je kan het grensgebied ook zien in wat van buiten komt naar binnen gaat en door mijn gedichten dan weer van binnen naar buiten gaat. Ik citeer hier graag Ken Wilber. Hij zegt ‘ wij zijn holons, gelijktijdig zijn wij gehelen en delen’. Een holon komt van ‘holos’, wat betekent een geheel en’ ion’ een deel. Ik vind dit een heel mooi beeld. ‘Wij zijn kern -en grensgebied ‘ is zo een beetje mijn persoonlijke metafoor. De term ‘explosief’ relateer ik aan mijn sterrenteken. Ik ben een vuurteken. Je kan het ook zien als het extraverte in mij. Wat er in de periode voor mijn gedichten gebeurde, was vooral implosief en met mijn poëzie kwam alles naar buiten.

De titel zegt ‘ tussen de vouwen van het bestaan, neem ik gedachten waar’. De gedichten zitten letterlijk in de vouwen van de bundel. Waar zaten ze ervoor?
Waarschijnlijk in mijn hoofd? Sinds mijn kindertijd zitten er al gedichten in mijn hoofd. Ik volgde immers jarenlang voordracht en dictie. Ik heb veel teksten van anderen van buiten geleerd en voorgedragen. Daarnaast schreef ik ook graag. Gedachten neerpennen. Ik herinner me nog voor een opstel in de humaniora mijn eerste metafoor: ‘het vliegtuig liet een wit litteken na op de blauwe canvas’…voor de rest was ik heel ontgoocheld, want de schrijfopdrachten waren beperkt tot verhandelingen: bv. het voor - en nadeel van uniformen. Toen al hield ik niet zo van ‘droge meningen’. Gaf me maar de nuance van subjectieve fictie, fantasie, gevoelens. Die kon ik officieus wel kwijt in mijn dagboeken, een paar pubergedichten, correspondentie met mijn boezemvriendin, …
Later volgde ik graduaat toegepaste communicatie. De schrijfopdrachten waren gericht op commerciële communicatie. Ook in mijn 13 jaar lange carrière in de reclame, schreef ik vooral marketing - en communicatieplannen. Af en toe eens mee brainstormen met het creatieve team of een aanzet geven voor de copywriter zat er niet bij. Met mijn gedichten kon ik resoluut gaan voor fictie en verbeelding. Ik had geen grenzen meer bij het schrijven.

Je hebt de gedichten ingedeeld in vier thema’s. Kan je daar iets meer over vertellen?
In 2011 was ik net met volle goesting verhuisd naar een nieuwe woning, maar werd overspoeld door heimwee, spijt en ergernis. Ik verhuisde van een rijtjeshuis in een levendige buurt naar een vrijstaand huis, waar ik met moeite nog mensen tegen kwam. Ik was mijn thuis kwijt. Het was een sombere tijd , want de verhuis was in december.

Bundelopen Katrien

Al deze elementen speelden mee bij mijn innerlijke beleving. Ik schreef af en toe mijn levensloop op in tekstvorm, en toen, in dat voorjaar begon ik de nostalgie te verwerken via het rijmen en dichten. Een paar van deze gedichten zitten nu in de bundel onder het vakje ‘blue moondays’.
Om die donkerblauwe pil iets beter verteerbaar te maken, begin ik mijn bundel met het luchtige mapje ‘inside out’. Een subtiele verwijzing naar mijn milde vorm van geniale gekte.
Ter verduidelijking: in 2007 beleefde ik een merkwaardige bizarre periode van euforie. Ik verwonderde me mateloos in het esoterische, het occulte en had veel bewustzijnsverruimende literatuur gelezen. Het werd te veel voor mij. Bepaalde denkprocessen had ik waarschijnlijk te veel gemixt, waardoor ik een psychose kreeg. Ik werd opgenomen in de psychiatrie. Gelukkig ben ik daar niet lang moeten blijven. In die periode was ik nog niet met poëzie bezig. Maar die ervaring leverde me wel een uitzonderlijk innerlijk universum op. Het gevoelige bewustzijn gebruik ik nu als creatieve voedingsbodem.
‘Biophilia’: daar kan ik kort over zijn: mijn liefde voor de Natuur wordt er verwoord.
‘New Romantic Times’: ik noem me graag het kind van de nieuwe romantiek. De titel komt vooral uit mijn muziekperiode: in de koude jaren ‘80 had je binnen de new wave muziek de stroming ‘new romantics, cold wave, dark wave’: songteksten waarin existentiële filosofische vragen werden gesteld in afwisseling met het uiten van eerder sombere gevoelsbelevingen. Die muzikale kras zit in mijn cellen gekerfd, en nu dus ook in de toon van een paar gedichten.

Bij sommige gedichten hoort een foto. Wat is de meerwaarde? Ik moet eerlijk bekennen dat ik de connectie niet altijd begrijp.
Ik beschouw mij een beetje als creatief generalist. Ik ben graag met verschillende disciplines bezig. Mijn idee is ‘more is more’. Ik wou meer dan een droog gedichtenboek afleveren. Het mocht wat extra bruisen. Ik voel me bijvoorbeeld niet in mijn element als ik naar een presentatie ga in het poëziecentrum, dat is voor mij te beperkend. Ik ben wel fan van poetry slam (combinatie van enkele kunstvormen : dichtkunst, improvisatie en performance), wat voor mij de andere kant is van dat stoffige gedoe rond geschreven gedichten. Jammer genoeg staan de uitgevers niet te springen om die poetry slam te promoten, want dit is geen poëzie voor op papier. Uitgevers beschouwen zich als poortwachters, waarbij zij zelf willen schiften.
Nu, ik fotografeer graag abstracte sferen. Voor mezelf zag ik plots associaties, maar ik kan me wel voorstellen dat het niet voor iedereen duidelijk is.

Willem Kloos, een dichter van de Tachtigers, zei ‘poëzie is de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie’. Vind jij dit ook?
Ja, maar ik stel me dan de vraag wat zijn interpretatie is van ‘allerindividueelste’, want voor mij betekent ‘een individu’ de som van zoveel delen en het geheel is meer dan de som van de delen. Het is de som van je opvoeding, ervaringen en andere mensen. Of je kan het zien als je kerngebied dat verbonden is met een collectieve bron. Ik geloof in een overkoepelend creatief net. Ik heb ideeën voor concepten, zoals enkele jaren geleden het zakdoekconcept: het terugbrengen van de stoffen zakdoek op de markt. Met dit concept heb ik zelf niets gedaan. Dus het idee is later gaan aankloppen bij anderen. ‘Huff and Puff zakdoeken’ is inmiddels het succesvolle merk met hetzelfde concept.

Of je kan het zien dat de lezers de gedichten eigenlijk zelf kunnen interpreteren, want zij kunnen niet weten wat ik voelde en dacht op het ogenblik van schrijven. Bij het schrijven van de gedichten zit ik ook niet te denken aan potentiële lezers.

Poëzie neem ik meestal vast als ik mij mentaal minder goed voel. Hoe is jouw relatie met poëzie? Lees je vaak jouw eigen gedichten, of lees je veel andere poëzie?
Ik lees niet zo veel poëzie. Meestal van mensen die ik persoonlijk ken. Ik ging ook naar presentaties van Het Balanseer, een hippe uitgeverij van jonge schrijvers. Ik volg wel al een tijdje het werk van Delphine Lecompte en Dominique De Groen. Ik hou van het absurde. Ik heb zelf maar één cursus gevolgd bij Lies Van Assche, in feite ben ik een autodidact.

Ik heb gehoord dat je al een expositie gedaan hebt met de gedichten. Kan je daar iets meer over vertellen.
Ik heb mijn gedichten in eigen beheer uitgegeven. Voor de lancering werd mijn schrijfwerk voor een vriendenkring tot leven gebracht in samenwerking met het kunstzinnig gebroed van o.a. mijn kinderen (toen nog studenten Luca School of Arts). Voor dit evenement namen we een aantal gedichten onder de arm er vertaalden deze tot een 5-tal kleinschalige installaties. Het gebeuren had iets van ‘een kleine galerij voor poëzie en synesthetische verbeelding’. Een plaats waar gedichten tot leven werden geroepen via beeld, sound, geur,... ingebed in een apart architecturaal appartement.

Vereninstallatie katrien

De bezoekers namen tijd en ruimte om uit te zwermen voor beleving, een babbel, een ontmoeting. Uiteindelijk jammer dat het maar 1 dagdeel duurde. Zelf heb ik ook een installatie gemaakt. Ik had al jaren veren verzameld en ik heb die toen ingekleurd. (zie foto) De bedoeling was om achteraf een weblog te maken met een visueel verslag van die dag. Jammer genoeg is dit niet doorgegaan. Nu heb ik een nieuw project en ik zal er zeker op toezien dat er ‘nazorg’ is, pr.

Bij het lezen voel ik de behoefte om de gedichten ook eens luidop te horen. Dat heb ik niet dikwijls. Ik vind ze soms eclectisch, maar sommigen kruipen echt onder mijn vel. Met andere kan ik een glimlach niet onderdrukken. Wat zou je denken van een performance met de gedichten? In feite heb je het al gedaan?
Enkel in een van de installaties, een video waarvoor ik 3 gedichten heb ingesproken. Maar enkele maanden later deed een vriendin een performance (Open Micro) in de Kinky Star, een muziekcafé aan de Vlasmarkt. Ze vroeg mij om tien minuutjes een performance gegeven. Dat was voor mij een heel fijne ervaring. Ondertussen heb ik een subsidieaanvraag ingediend voor amateurkunstenaars en talentontwikkeling. Het is een nieuwe experimentele subsidieronde. En mijn dossier is goedgekeurd. Deze keer vertrek ik vanuit een speciale stijl van fotografie. Het wordt iets multimediaal met beeld, gedichten en video. Ik heb gekozen voor een expo. De productiefase is complex, waarbij ik ofwel het deeltijds kunstonderwijs voor volwassenen bij betrek, of samenwerk met een professioneel kunstenaar. Ik heb daarin geluk. Mijn zoon is een paar jaar geleden afgestudeerd als Master in The Fine Arts. Hij doet graag de scenografie (vormgeving) van een tentoonstelling. Hij zal ook voor een sound zorgen, het componeren van toepasselijke muziek. Ik noem het een buitenbaarmoederlijke samenwerking. De tentoonstelling zal starten zaterdag 16 april 2023 in het Hof Van Ryhove, Onderstraat 22, Gent.

Hoe kunnen de geïnteresseerde lezers aan jouw prachtige gedichtenbundel geraken?
De luxe editie is gerealiseerd op 50 exemplaren. De artisanaal bedrukte kaft met het handgeplooide binnenwerk vormen een verzamelboek waarin 26 gedichten, 13 foto’s en wat bonusmateriaal hun eigen plek krijgen. Ik heb er nog een aantal te koop. (45 €) Ik bied ook een lightversie aan, dezelfde inhoud, zonder de kaft maar in een Japanse omslag voor 15€. Indien interesse, stuur gerust een mail naar: katrien.merlevede@gmail.com

Katrien, hartelijk dank voor dit openhartig gesprek. Ik zal zeker deze gedichtenbundel koesteren en ik heb reeds de datum van jouw volgende tentoonstelling in mijn agenda gezet. Veel succes!

Christel Van Renterghem