Interview met Lyne Uytterhoeven : Lisse II – Tussen opstand en strop

Toen ben ik een cursus ‘kinderboeken schrijven’ gaan volgen bij Sandrine Lambert. De verhalen die ik reeds had, heb ik herschreven in een kindertaal voor kinderen vanaf acht jaar. Paulfijn Pinguïn had ik oorspronkelijk als kerstcadeau voor mijn vader geschreven. Tijdens corona had ik veel tijd en begon ik de tekst te herwerken. Mijn docente, Sandrine, zei mij dat het eigenlijk een mooi prentenboek kon worden. En zo kwam het boek tot stand met prachtige illustraties van haar.

Dan kwam Nete. Een historische roman voor jongeren. Was dat de bedoeling?
Ja, maar niet direct vanuit een bepaald doelpubliek. In 2014 was er de wedstrijd ‘ de Zoute Zoen’ (een manuscriptenprijs voor jeugdboeken in Vlaanderen en Nederland). De opdracht was een jeugdverhaal vanaf 200.000 tekens. Het verhaal van Nete was bijna zo lang en ik wilde dat verder afwerken. Dit was mijn eerste stap in het schrijven van historische romans. Mijn inspiratie vond ik aan het Rauwse Meer in Mol. Ik ben toen gaan kijken welke middeleeuwse gebouwen in de buurt waren, de geschiedenis ervan gaan opzoeken in de gebouwen zelf, via internet en bibliotheken. Met dit verhaal ben ik bij de laatste vijf finalisten geraakt van de wedstrijd ‘ De Zoute Zoen’. Daardoor heeft het boek nog een volledige nieuwe redactie gekregen door Ed Franck, een gekend jeugdboekenschrijver. Ik heb de wedstrijd niet gewonnen, maar zijn redactie heeft mij geholpen om het boek uit te geven. Na uitgave is het genomineerd geweest voor de Kinder-en Jeugdjury (nu de Leesjury) en die prijs heb ik dan wel gewonnen.

Je hebt een prijs gewonnen met een kinderboek. Waarom dan niet verder kinderboeken schrijven?
Ik denk dat mijn boeken samen met mij meegegroeid zijn naar volwassenheid. Het boek over de elfen gaat over mijn kinderjaren. Nete gaat meer over mijn tienerjaren. Zo volgt Lisse eigenlijk mijn jongvolwassen jaren, de periode van mijn opleiding en mijn problemen op het werk. Oorspronkelijk was het boek bedoeld voor young adults, maar uiteindelijk besefte ik dat de thema’s niet alleen in het leven van jong volwassenen, maar ook in dat van ouderen voorkomen.

Jouw boeken zijn doorspekt met historische feiten, details , maar vooral de weetjes vielen mij op. Bijvoorbeeld, de vrouwen gebruikten toen veenmos tijdens hun menstruatie als maandverband.
Misschien is het ook wel omdat ik een vrouw ben. Ik heb er veel tijd ingestoken om alle details in het boek te krijgen. Ik ben een heel organische schrijver. Ik schrijf het verhaal, maar het verhaal schrijft ook zichzelf. Telkens als ik op een vraag stuitte waarop ik het antwoord niet wist, ben ik dit gaan opzoeken. Mijn eerste opzoekplek was internet. Gewoon Google, opzoekterm : menstruatie in de middeleeuwen. Daar vond ik natuurlijk niet veel over. Ik heb meerdere bronnen geraadpleegd tot ik wel zeker was dat ik het juiste gevonden had. Voor andere details ging ik dan verder zoeken in boeken in de bibliotheek : wat was hun kleding, wat aten ze. Vooral de Krook in Gent heeft een schat aan informatie in hun magazijn op de derde verdieping, bijvoorbeeld een volledig boek over Kerstmis in de middeleeuwen. Sommige boeken die ik regelmatig consulteerde heb ik aangekocht. Zo kon ik daarin schrijven, onderlijnen, aanstippen.

In je verhaal komen zowel fictieve personages als echte personen voor. Hoe ben je bij die echte personen terecht gekomen?
Ik wou een boek waarin historische personen voorkomen, alhoewel ik de karakterinvulling niet ken. Ik heb mij zo principieel mogelijk aan de historische feiten gehouden. Bijvoorbeeld Uyttenhove heb ik in het boek Keizer tussen stropdragers van Johan Decavele gevonden. Daarin stond een hoofdstuk over de humanisten, een hoofdstuk over de protestanten en vond ik alle namen, ook deze van de opstandelingen.

De geschiedenis wordt meestal aangeleerd als de geschiedenis van de grote gebeurtenissen, veldslagen, oorlogen, gezien vanuit de leefwereld van de mannen. Jij brengt de gevolgen van deze feiten voor de vrouwen en het gewone volk tot leven. Laat ons zeggen het dagdagelijkse leven. Was dit jouw doelstelling?
Ik wilde de tijd van toen tot leven wekken, de mensen laten rondlopen in hun leefwereld en ontdekken, dat het net zoals nu, een heel veranderende tijd was. Daar wilde ik parallellen uit trekken en lessen uit leren met de boodschap om die fout niet opnieuw te maken. Bijvoorbeeld over de sociale onrust door het stijgen van de basisprijzen, de graanprijzen, terwijl de lonen ongewijzigd blijven. Dan kunnen we de vraag stellen : gaat dit over de zestiende eeuw of over nu?
Veel historische boeken gaan niet over de gewone mens, maar over personen zoals Jacoba van Beieren, Maria van Bourgondië. Ik wilde schrijven over mensen waar we niet veel over weten. Bijvoorbeeld: wat is de impact van het uithuwelijken van een meisje van vijftien jaar uit de oude adel dat gedwongen wordt om te trouwen met een man van 45 jaar.

Tussen Opstand en Strop is op het eerste zicht evident : de opstand tegen Keizer Karel met als resultaat de strop voor de Gentenaars. Maar de strop refereert ook naar de verstikkende situatie waarin beide hoofdfiguren terecht komen, het verstikkende van hun omgeving, van hun schuldgevoel.

Jouw boeken getuigen van een grote fantasie, maar ook van precies en accuraat opzoekingswerk. Deze twee lijnen lopen voortdurend door elkaar. Hoe speel je het klaar om tot zo’n verhaal te komen?
Het is een weefwerk waar ik vier jaar over gedaan heb. Vijf jaar heb ik opzoekwerk gedaan en personages ontwikkeld en daarna heb ik die vier jaar zitten weven. Door mij principieel aan de feiten te houden had ik een heel strak korset. Door mezelf deze moeilijke opdracht te geven stond ik voor een grote uitdaging. De opstand doorworstelen had ik heel lang uitgesteld. Daarom is het eerste boek dat zich in Brugge afspeelt dikker geworden dan het tweede. Het eerste boek is de psychologische opbouw van de personages, in het tweede boek is meer actie. Mijn worsteling ging over de vraag : hoe vat ik een gebeurtenis van meer dan drie jaar juridisch geschil en dan nog iets van zes à zeven maanden opstand samen en giet ik dat nog in een verhaal? Ik ben met mijn vader naar de Ardennen geweest, waar hij voor mij gekookt heeft. Het enigste wat ik moest doen was mijn voeten onder tafel steken en schrijven. Op een week tijd met een strak schrijfschema heb ik dan de opstand geschreven.

Hoe lang heeft het geduurd om die twee boeken te schrijven? Je hebt ook nog een dagjob, jouw huishouden, je sociaal leven. Wanneer schrijf je dan ?Tussendoor. Ik werk vier vijfden, dus mijn vijfde dag en in het weekend. Ik had het geluk dat ik in Brussel werkte. Ik zat twee uur per dag de trein. Daar kon ik veel schrijven, herschrijven, herwerken. Negen jaar lang heb ik schrijfcursus gevolgd en in verschillende schrijfclubs gezeten, waarbij ik de opdrachten in functie van mijn boek maakte. Na vijf jaar heb ik alle stukjes die ik al had aan elkaar geschreven. Het schrijven van deel 2 wisselde ik af met het redigeren van deel 1. Het hele verhaal was af op Paasmaandag 2022. En daarna kwam het verder redigeren.

Je schrijft zo gedetailleerd, zodat ik werkelijk alles kon zien, proeven, ruiken, voelen. Het was een ware onderdompeling van de zintuigen. Hoe ben jij tot die schrijfstijl gekomen?
Dat is de schuld van alle schrijfcursussen die ik gevolgd heb ( lacht). Mijn primaire zintuig is kijken. Ik zie alle details. Ik kreeg heel vroeg feedback : het is altijd maar kijken, kijken, kijken… Ik moest meer over proeven en ruiken in de teksten steken. Zo is dit langzaam in mijn schrijfstijl ingeslopen.

De stijl doet mij denken aan het boek Het parfum van Süskind. In dit boek heeft het zintuig van de geur de bovenhand.
Bedankt voor het compliment, al heb ik dat boek nog niet gelezen, wel de film gezien. Ik heb niet enkel droge, historische boeken doorploegd, maar ook een aantal romans om mij helemaal te kunnen inleven in de leefwereld van mijn personages. Een boek dat er bovenuit steekt qua zintuiglijkheid is Papinette van Kristien Dieltiens, een Antwerpse jeugdauteur. Vooral de zintuigen smaak en geur zijn in het boek overheersend.