Interview Professor Dr. Tessa Kerre - over de auteur, de lezer en het voorleesproject

18 oktober 2022

Redacteur Jan Matthys sprak met topdokter Tessa Kerre. Het werd een boeiend gesprek over Tessa Kerre de auteur, Tessa Kerre de lezer én het voorleesproject waar ze zich met hart en ziel voor inzet. Hieronder volgt het interview.

Topdokter Tessa Kerre ontvangt ons in haar bureau in gebouw K12 van het UZ Gent. Hoewel geboren in Dendermonde voelt ze zich door en door Gents – sinds haar prilste jeugd liep ze er school, en ze realiseert er ook een carrière waarvoor je enkel het grootste respect kan hebben.

We krijgen, tussen haar drukke bezigheden in, een half uurtje (dat overigens wel wat uitliep), veel te kort voor de vragen die ik had.

In de context van Gent Leest had ik drie invalshoeken in gedachten – Tessa Kerre de auteur (van Immuun voor kanker?, een warm pleidooi voor een mensgerichte benadering van kankerpatiënten) – Tessa Kerre de lezer (uit datzelfde boek leren we dat Honderd jaar eenzaamheid haar lievelingsboek is, of beter wás – lievelingsboeken zijn, ook voor haar, momentopnames) – en ten slotte, met stip mijn voorkeur, het voorleesproject waar ze zich met hart en ziel voor inzet.

Dat bleek meteen een schot in de roos. Na haar gedreven verhaal over het voorleesproject bleven er maar luttele minuten over voor de leesvoorkeuren, en helemaal niets voor de schrijfster.

Het voorleesproject zag in 2018 het licht in het kader van de PC³ onderzoeksgroep (Person Centered Cancer Care), die onder meer aandacht heeft voor een grotere betrokkenheid van de patiënt bij het bepalen van de therapie (patient empowerment).

De inspiratie voor dit project kwam van Jane Davis (haar levensverhaal is een roman op zich), bezielster van The Reader, en bedenker van het "shared reading" concept.

Dit concept is, zoals wel meer interessante ideeën, geniaal in zijn eenvoud. Iemand leest een stukje tekst voor, pauzeert, waarna er ruimte is voor reflectie, en er vaak deuren opengaan naar onvermoede, diepe gesprekken. Jane Davis werkt met kwetsbare groepen (mensen in armoede, gevangenen, …), maar voor kankerpatiënten is een één-op-één benadering aangewezen, zo is er alvast minder kans op infecties, en het is tevens intiemer, minder bedreigend.

Er was een kick-off met Jane Davis (Het Lezerscollectief en The Reader zorgden voor de nodige ondersteuning) en een oproep leverde 80 kandidaat-voorlezers op onder de studenten van de faculteit geneeskunde en gezondheidswetenschappen. Daaruit werden er 20 geselecteerd die vervolgens een opleiding konden volgen bij Het Lezerscollectief.

De volgende stap was het vinden van patiënten. Op de dienst hematologie werd er gezocht binnen de groep van mensen die langdurig waren opgenomen, op medische oncologie kozen ze voor patiënten in een ambulant behandeltraject. Niet elke kandidaat was even enthousiast: reacties als "voorlezen is voor kinderen!" of "ik kan zelf wel nog lezen, gaan jullie mij ook dat nog afpakken?" waren af en toe wel te horen.

Toch werden er voldoende patiënten gevonden, die vervolgens arbitrair werden gekoppeld aan de voorlezers, en het project kon van start gaan.

Er was wat uitval, om diverse redenen (maar nooit wegens een mismatch tussen voorlezer en patiënt – het was zelfs verrassend hoe snel er een band tussen die twee werd opgebouwd), maar de meesten hielden vol, soms tot op hun sterfbed. Sommigen zijn ook na hun behandeling nog speciaal teruggekomen om het project verder te zetten. Belangrijk is dat de mensen zich openstellen: meer dan andere factoren leidt dit tot een positief resultaat.

Voor de teksten kan geput worden uit de ervaring van Het Lezerscollectief. Bij dit soort oefening gaan we voor meerlagige teksten, die uitnodigen tot reflectie, en een element van mysterie bevatten.. Een boek met bruikbaar materiaal, vooral kortverhalen en gedichten, geselecteerd volgens deze criteria, is beschikbaar (als voorbeeld – alles kan, niets moet).
Maar in principe is de keuze vrij, uiteraard met inspraak van de patiënt.

Op die manier wordt via literatuur (en bij uitbreiding kunst – een ander project van Dr. Kerre, Kunst aan bed), de weg gevonden naar de mens achter de patiënt. Want dat is voor haar uiterst belangrijk, ook al staan niet alle collega's achter deze visie – een behandeling steunt, zonder discussie, altijd op de beste medische zorg, maar een goede connectie, een vertrouwensband is eveneens essentieel.

Het voorleesproject is nu afgerond, volgend jaar verschijnen de publicaties met de resultaten.

Maar, en hierover laat professor Kerre geen twijfel bestaan, de resultaten zijn té positief om te laten liggen, dit moet een vervolg krijgen. Momenteel zijn er reeds drie vrijwilligers/voorlezers operationeel in het UZ Gent; zij kunnen geboekt worden om samen te lezen met kankerpatiënten. En er worden ook stappen gezet om het voorleesproject uit te breiden naar andere patiëntengroepen, zoals bewoners van woonzorg- of revalidatiecentra, patiënten op nierdialyse en kinder- en jeugdpsychiatrie. Dit gebeurt niet meer exclusief in een één-op-één setting, ook klassieke groepssessies worden toegepast. De faculteit literatuurwetenschappen is hier eveneens bij betrokken.

Voor we afscheid nemen stel ik toch nog even de vraag wat Tessa Kerre zoal leest. Ze leest in elk geval véél. Elke dag zonder lezen is een gemiste kans, zo zal ik het maar even samenvatten. Dit jaar staat de teller al op 45 boeken, en daar zitten best wel stevige exemplaren tussen. Voorkeur gaat naar de Russische literatuur (zoals De dode zielen van Nikolaj Gogol, Oblomov van Ivan Gontsjarov, of het oeuvre van Konstantin Paustovski), de Zuid-Amerikaanse (naast Gabriel García Márquez en Juan Rulfo ook De nichtjes van Aurora Venturini, nog zo een merkwaardige dame), familiekronieken (Het achtste leven van Nino Haratischwili), maar ook De rustelozen van Olga Tokarczuk of Grand Hotel Europa van Ilja Leonard Pfeijffer staan op het palmares.

Wanneer ik haar vraag hoe ze dat allemaal gedaan krijgt, is het antwoord dat ze geen aanleg heeft tot nietsdoen. Waarvan akte, maar ik denk toch dat háár dag méér dan 24 uren telt.

Jan Matthys