Leesgroep 'Gent Leest' - Derde jaargang - Verslag 2 - Twee Russische novelles

9 januari 2023

Voor onze tweede bijeenkomst stonden er deze keer 2 novelles van Russische auteurs op het programma. Jammer genoeg kon niet iedereen erbij zijn, maar dat belette niet om een geanimeerde discussie te houden. Over één ding waren we het allemaal eens: het was best een aangename kennismaking met deze twee ‘oude’ auteurs. De Russische novelles mochten dan wel oude verhalen zijn, maar het blijven meesterwerkjes die het lezen meer dan waard zijn. Beide novelles kregen 5 sterren.

De kapiteinsdochter van Aleksandr Poesjkin

Algemene info:
Er werden verschillende versies gelezen:

  • Vertaling De Leeuw van 1948
  • Vertaling Timmer van 1957
  • Vertaling van Boland van 2020
  • Deze laatste wordt de hemel in geprezen en zou de beste versie zijn. Boland kreeg voor zijn vertaling trouwens een Russische prijs in 2014 toegekend, maar weigerde deze.
  • Anderzijds bevat de versie van Timmer een weggelaten hoofdstuk. Dit hoofdstuk bestond enkel in handgeschreven tekst en werd door Poesjkin zelf geschrapt in de oorspronkelijke uitgave.
Kapiteinsdochter

Inhoud:
Avonturenroman die zich afspeelt ten tijde van Catharina De Grote. Pjotr Grinjov wordt reeds bij zijn geboorte ingeschreven voor het leger. Uiteindelijk is de tijd gekomen om daadwerkelijk toe te treden tot het leger. Zijn tocht brengt hem naar Sint-Petersburg en vandaar uit naar een kleine vesting waar hij gelegerd wordt. De novelle verhaalt zijn avontuur vol intriges, liefde en verraad.

Schrijfstijl en taal:
Eenvoudige taal met veel humor en slapstick (vb. passage over exerceren) waarbij de passages omgezet worden in beeldtaal. De ‘Russische state of mind’ wordt hier verstaanbaar voorgesteld en de novelle kan als tijdsdocument fungeren.
Het verhaal is anekdotisch en soms wordt er iets vertelt dat pas later in het verhaal van belang blijkt te zijn.
Sommigen vonden het hele verhaal nogal ongeloofwaardig en bij het haar getrokken en emoties en gedachten werden nogal zwart-wit geschetst.

In de versie van Timmer stonden een aantal taalfouten bv de tang van de bernt i.p.v. beul en dat is toch wel ergerlijk.

Thema’s:
De eeuwige worsteling tussen trouw en verraad staat centraal. Ook hiermee gepaard gaande waarden zoals eer, eerlijkheid, heldhaftigheid komen in het verhaal naar voor. Maar verder is het ook een aanklacht tegen geweld en marteling. Verder blijkt eveneens dat ouderliefde niet onvoorwaardelijk is. Pjotr wordt immers maar geaccepteerd zolang hij zich fatsoenlijk gedraagt. Zodra hij door de staat wordt beschuldigd en veroordeeld voor verraad, laten zijn ouders hem vallen. Tegelijkertijd is het ook een oproep tot humanisme vanwege de vergevingsgezindheid van de tsarina.

Besluit:
Op één iemand na, werd de novelle graag gelezen en zorgde de humor voor een lach bij de lezers.

Alexandr Poesjkin

° 06/06/1799 in Moskou
† 10/02/1837 in St Petersburg
X Natalja Nikolajevna Gontsjarova in 1831
grootste Russische dichter’

  • Komt uit een verarmd adellijk geslacht
  • Negroïde afstamming (overgrootvader)
  • Hartstochtelijk temperament & sensueel & jaloers
  • Hield zich bezig met feesten, vrouwen en poëzie en noemt zijn vrouw zijn ‘113ste’
  • Ambtenaar bij ministerie van Buitenlandse zaken
Poesjkin
  • 1820-1826: verbannen uit St Petersburg naar Bessarabia
  • 4 kinderen
  • Duel met schoonbroer Georges-Charles de Heeckeren d’Anthès
  • Vloeiende muzikale taal
  • Eerste gedicht op 15-jarige leeftijd
  • Meesterwerk: Onegin
  • Verschillende werken werden omgezet tot opera
  • Sinds 1999 staat in Laken op het Alexander Poesjkinplein zijn standbeeld geschonken door de Russische ambassade

Bibliografie: https://nl.wikipedia.org/wiki/Aleksandr_Poesjkin

De dood van Ivan Iljitsj van Lev Tolstoj

Algemene info:

Dit verhaal zorgde voor een discussie over de doodsoorzaak: blinde darm volgens de ene of gestoten in de buik volgens de andere. Het verhaal is geschreven in 1882 en de eerste blinde darmoperatie is in 1887. Tolstoj was toen al op latere leeftijd en de zelfreflectie klinkt ook door in de tekst.

Inhoud:
Het verhaal vangt aan met de dood van Ivan Iljitsj, jurist van beroep, die in de krant wordt aangekondigd. Pas erna wordt het levensverhaal en de pijnlijke en langzame dood van de hoofdpersoon uit de doeken gedaan.
Het novelle is een reflectie op de onontkoombaarheid van de dood en de leegte van het bestaan.

De dood van ivan

Schrijfstijl en taal:
Een eenvoudig simpel verhaal maar schitterend geschreven dat je in elke vezel raakt en dat tijdloos is.

Thema’s:
De confrontatie met de sterfelijkheid alsook het lijden en de eenzaamheid springen er vanaf de eerste pagina uit. Het is opmerkelijk hoe weinig medeleven de anderen hebben.
Tijdens zijn ziekte, dringt zich de vraag op of hij goed en fatsoenlijk geleefd heeft. Anderzijds heeft hij nooit nagedacht of hij gelukkig was en wat hem gelukkig maakt. Is hij ziek van het ongelukkig zijn? Ziek aan het leven?

Besluit:
Iedereen is het er sluitend over eens dat deze novelle heel gevoelig ligt en emoties oproept. Het is confronterend en het hakt er zeker in.

Ondanks het zware thema, kon de novelle elkeen bekoren en is het een ongelooflijk sterk verhaal.

Lev Nikolajevitsj Tolstoj

° 09/09/1828 in Yasnaya Polyana
† 20/11/1910 in Astapovo
x Sofja Tolstaja in 1862
‘een van de grootste literaire schrijvers’

  • Hoog adellijk geslacht, graaf Tolstoj
  • Huisonderwijs en op 16 jaar naar universiteit
  • Gokschulden en een wild leven
  • Cadet in Russisch leger in Kaukasus tegen opstandelingen
  • ‘eerste oorlogscorrespondent’ (verslaggeving van Krimoorlog 1854)
  • Pedagogische interesse en opent diverse malen schooltje voor boerenkinderen
Tolstoj
  • Cadet in Russisch leger in Kaukasus tegen opstandelingen
  • ‘eerste oorlogscorrespondent’ (verslaggeving van Krimoorlog 1854)
  • Pedagogische interesse en opent diverse malen schooltje voor boerenkinderen
  • 13 kinderen
  • Religieuze interesse, wordt geëxcommuniceerd,
  • doet afstand van zijn rijkdom
  • Oorlog & vrede en Anna Karenina zijn beroemdste werken

Bibliografie: https://nl.wikipedia.org/wiki/Lev_Tolstoj

Rusland 1799 tot 1910

Het huis Romanov

Catharina II de grote

1762-1796

Paul I

1796-1801

Alexander I

1801-1825

Nicolaas I

1825-1855

Alexander II

1855-1881

Alexander III

1881-1894

Nicolaas II

1894-1917


Russian empire

Het Rusland van Poesjkin en Tolstoj is niet het Rusland van vandaag. Vanaf 1721 werd de titel ‘tsaar’ vervangen door keizer, behalve voor vrouwelijke heersers. Dus beide auteurs leefden in het keizerlijk Rusland onder het huis Romanov. Van 1802 tot 1815 worden de Napoleonistische oorlogen uitgevochten en daarna volgt een imperialistische politiek door tsaar Nicolas I die geplaagd wordt door interne opstanden o.a. door de ‘decembristen’. In 1917 komt met de februari-revolutie en de moord op de keizerlijk familie een einde aan het keizerlijk rijk dat vanaf dan Sovjet-Unie wordt genoemd.