Leesgroep ‘Gent Leest’ leest 'De opgang' van Stefan Hertmans

• Recent boek van september 2020
• De Bezige Bij
• 440 blz.
• Sterk in de media in september via podcast, Radio 1, Klara, kranten….
• Voor wie meer wil weten:

https://www.standaarduitgeverij.be/stefan-hertmans-over-de-opgang/?fbclid=IwAR2PRqlN8D01rXLl_2B1q_c_1-j2XAnyk_KeIPYM-CONLiqWTLVGgA5_jBM

https://reportersonline.nl/ik-moest-de-spoken-in-dit-huis-tot-leven-wekken-stefan-hertmans-over-zijn-nieuwe-roman-de-opgang/

http://mappalibri.be/?navigatieid=61&via_navigatieid=17&recensieid=8870

https://doorbraak.be/recensies/veel-stilleven-en-weinig-verhaal-stefan-hertmans-vergeet-te-vertellen/

• Speelt zich af in Gent in de wijk Patershol.
• Sluitstuk van een drieluik gebaseerd op historische bronnen.
  (Oorlog en terpentijn, over WO I en gebaseerd op zijn grootvaders leven als korporaal.
• De bekeerlinge, over een verboden liefde tussen een christelijke jonkvrouw en een joodse jongen in de elfde eeuw).
• De opgang: verhaal van het huis waar Stefan Hertmans zelf zo’n 20 jaar gewoond heeft en tegelijkertijd het verhaal van een gezin van een Vlaamse SS’er.

Waardering

Het boek werd door iedereen toch graag gelezen en kreeg een score van 3.5 tot 4.5 sterren op een totaal van 5, wat een gemiddelde van 4 sterren oplevert. Vooral degenen die Oorlog en terpentijn gelezen hebben, vonden dit boek net iets minder. Oorlog en terpentijn staat dan ook als zijn absolute bestseller bekend.

De titel

De opgang = onder begeleiding van een notaris maakt een potentiële koper van een pand, een bezichtiging van kelder tot zolder !

Op de vraag over de betekenis van de titel kwamen diverse interessante pistes naar voor.
De meesten hadden in het boek zelf geen verwijzing naar de titel gevonden maar volgens Pol die het boek meermaals gelezen heeft, komt het toch tweemaal voor en heeft het telkens te maken met het opgaan van de trap. De echte betekenis van de titel laat zich wel min of meer raden uit de gedeeltes waarin Hertmans verhaalt over zijn notarisbezoek aan het pand waarin ze gezamenlijk het huis doorlopen.

Het is echter de betekenis die we zelf in de titel zien, die stof tot nadenken leveren. Zo kan de titel verwijzen naar de opkomst van het neonazisme, de relatie tussen het hoofdpersonage en Mientje, of nog de opkomst van Mientje, de opgang van de blauwe regen, … Anderzijds voldoet de titel niet aan de verwachtingen, de titel plakt niet helemaal aan het verhaal en wijst tevens op het tegenovergestelde effect en de neergang van Willem. De diepere betekenis en de associaties van de titel werden niet uitgewerkt in het verhaal en gaven een gevoel van op je honger blijven zitten.

Neonazisme

Biedt het verhaal voldoende verklaring waarom Willem kiest voor het neonazisme?

Uiteraard zullen verschillende factoren bepalen welke kant je kiest. Enerzijds zal zijn persoonlijkheid en zijn ervaring als jonge gast waarbij hij door Franstaligen (franskiljons) gepest werd, hierin een rol hebben. Willem wil ergens bij horen en iets presteren. Anderzijds was het ook een keuze voor het flamingantisme waarbij men sterk tegen de ‘franskiljons’ was. Men verwachtte van de Duitsers steun voor hun eigen taal, het Vlaams.

Op een verborgen manier kan men ook de collaboratie van toen doortrekken naar nu, naar het Vlaams Belang en de NVA. Het boek kan ook als spiegel voor vandaag dienen met de jongerenbeweging ‘Schild en Vriend’ in Gent en het creëren van bescherming voor het eigen volk. Herhaalt de geschiedenis zich?

Personages

Welk personage sprong er voor jullie uit en waarom?

Dat was eigenlijk voor iedereen zonneklaar en iedereen zat hier op dezelfde golflengte: Mien is het hoofdpersonage van het verhaal!

Het is aangrijpend hoe zij in die context overleefd en omgaat met het wantrouwen, de ontrouw. Zij is een heel sterke vrouw die al haar kracht gebruikt opdat haar kinderen een ander pad zouden bewandelen en hen absoluut in de goede richting wil sturen. Zij is intellectueel en blijft staan in haar eigen geloof en komt over als een zeer vredelievend iemand. Wat maakt dat je bij een man met tegenovergestelde waarden blijft? Zij heeft haar eigen leven gecreëerd. Haar onwetendheid was misschien een bewuste keuze om als overlevingsstrategie te dienen.

Citaat uit het boek: Het enige wat ik moet zien, zag ik niet maar ik zag wat ik beter niet had gezien.

Het personage van Mien is veel meer uitgetekend dan Willem die meer op afstand bleef. Het verhaal is gebaseerd op de getuigenissen van de dochters op wie zij een enorme invloed gehad heeft. Het boek zou mager geweest zijn indien enkel het huis en Verhulst aan bod kwamen. Het verhaal wordt sterk door het contrast.

Prentjes/Foto’s

In het boek op diverse plaatsen staan er prentjes of foto’s in zwart/wit. Hoe ervaar je dit?

Voor sommigen was het een mooie aanvulling en zelfs een meerwaarde om de sfeer mee te hebben of een extra verklaring bij de tekst. Ze maken het verhaal interessant en tastbaar. Anderen waren minder opgezet met de prentjes of liever, met de manier waarop ze gedeeld worden en hadden deze liever achteraan verzameld gezien omdat ze niet altijd mooi in het verhaal gezet zijn of te klein zijn.

Algemene indrukken

• Enorm genoten van wat en hoe Hertmans schrijft en zijn boek tot leven laat komen vanuit zijn fantasie.
• Boek leest vlot en is tof.
• Gefascineerd door aantal Gentenaars die erin voorkomen.
• Geeft behoefte om ter plaatse te gaan en zelf de sfeer op te snuiven, het zou fijn zijn om een rondgang te doen.
• Boek met nostalgie en schept wel een zekere sfeer.
• De beschrijvingen zijn zo goed en levensecht dat je zelf een beeld kan vormen.

Ter illustratie: een gedicht van Stefan Hertmans uit Annuciaties.

Indrukwekkende lijst van prijzen gaande van de ‘Debuutprijs van de Antwerpse Boekenweek’ tot de ‘Gouden Boekenuil’ en de ‘Constantijn Huygens prijs 2019’:

• Debuutprijs van de Antwerpse Boekenweek.
• Prijs voor het Vlaamse debuut 1982 voor Ruimte.
  
• De provinciale prijs van de provincie Oost-Vlaanderen 1983 voor Ruimte.
• Literatuurprijs, Stad Gent 1987 voor Oorverdovende steen.
  
• Multatuli-prijs 1988 voor Gestolde wolken.
  
• Nominatie voor de NCR-prijs 1988.
  
• Arkprijs voor het vrije Woord 1988 voor Bezoekingen.
  
• Prijs voor Letterkunde, Vlaamse provincies 1988 voor Bezoekingen.
  
• Arthur Cornette-prijs 1991 voor Sneeuwdoosjes.
  
• Prijs van de Vlaamse Gids 1992 voor Het Narrenschip.
  
• Belgische Staatsprijs voor poëzie 1995.
  
• Prijs van de Vlaamse Gemeenschap 1995 voor Muziek voor de overtocht.
  
• Naar Merelbeke werd genomineerd voor de Libris Literatuurprijs 1995.
  
• Naar Merelbeke werd genomineerd voor de ECI-prijs Schrijvers van nu 1995.
  
• Paul Snoek Poëzieprijs 1996 voor Muziek voor de overtocht.
  
• Steden werd genomineerd voor de AKO-Literatuurpeijs 1998.
  
• Goya als hond werd genomineerd voor de VSB Poëzieprijs 1999.
  
• Het gedicht 'Eerste verlies' (uit Goya als hond) werd in 2000 bekroond als 'beste gedicht van het afgelopen jaar'.
  
• Als op de eerste dag werd genomineerd voor de AKO-Literatuurprijs 2001.
  
• Maurice Gilliams-prijs 2002 voor Goya als hond.
  
• F. Bordewijk-prijs 2002 voor Als op de eerste dag.
  
• La Ville à Lire/ France Culture 2003 voor Entre Villes (Franse vertaling van Steden. Verhalen onderweg).
  
• Het putje van Milete werd genomineerd voor de Jan Hanlo Essayprijs 2003.
  
• Prijs van de Provincie Vlaams-Brabant voor Proza 2003 voor Als op de eerste dag.
  
• Essayprijs Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 2008 voor Het zwijgen van de tragedie.
  
• De val van vrije dagen werd genomineerd voor de Herman De Coninck-prijs 2011.
  
• Cultuurprijs van de Vlaamse Gemeenschap voor Oorlog en terpentijn.
  
• Prijs van de lezersjury van de Gouden Boekenuil voor Oorlog en terpentijn.
  
• AKO Literatuurprijs 2014 voor Oorlog en terpentijn.
  
• Oorlog en terpentijn werd genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs 2014.
  
• 2016: Literaire jongerenprijs Inktaap 2016 voor Oorlog en terpentijn.
  
• 2016: De Amerikaanse vertaling van Oorlog en terpentijn, War and Turpentine staat vermeld in de befaamde lijst met ‘’100 notable books of 2016" gepubliceerd door The New York Times Book Review.
  
• 2017: War and Turpentine is genomineerd voor de longlist van de Man Booker International Prize. Een primeur voor een Belgische auteur.
  
• 2017: Krijgt de Zwitserse Spycher Literaturpreis Leuk.
  
• 2020: Ontvangt de Constantijn Huygens-prijs van de Jan Campert-stichting voor zijn gehele oeuvre.
  

• Ruimte. Proza. Ertvelde, Van Hyfte, 1981.
• Ademzuil. Poëzie. Gent, Grijm, 1984.
  
• Melksteen. Poëzie. Gent, Poëziecentrum, 1986.
  
• Gestolde wolken. Proza. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff/Kritak, 1987.
  
• Zoutsneeuw. Elegieën. Poëzie. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff/Kritak, 1987.
  
• Bezoekingen. Poëzie. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff/Kritak, 1988.
  
• Oorverdovende steen. Essays over literatuur. Essays. Antwerpen/Amsterdam, Manteau, 1988.
  
• De grenzen van woestijnen. Proza. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff/Kritak, 1989.
  
• Sneeuwdoosjes. Essays. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff, Kritak, 1989.
  
• Het Narrenschip. Poëzie. Gent, Poëziecentrum, 1990.
  
• Verwensingen. Poëzie. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff/Kritak, 1991.
  
• Kopnaad. Poëzie; drama. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff/ Kritak, 1992.
  
• Muziek voor de Overtocht. Poëzie. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff/Kritak, 1994.
  
• Naar Merelbeke. Roman. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff/ Kritak, 1994.
  
• Fuga’s en pimpelmezen. Over actualiteit, kunst en kritiek. Essays. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff/Kritak, 1995.
  
• Francesco’s paradox. Gedichten. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff/Kritak, 1995.
  
• Annunciaties. Gedichten. Amsterdam, Meulenhoff, 1997.
  
• Steden. Verhalen onderweg. Proza. Amsterdam/Leuven, Meulenhoff/Kritak, 1998.
  
• Het bedenkelijke. Over het obscene in de cultuur. Essays. Amsterdam, Boom, 1999.
  
• Waarover men niet spreken kan : elementen voor een agogiek van de kunst. Brussel, VUB Press, 1999.
  
• Goya als hond. Poëzie. Amsterdam, Meulenhoff, 1999.
  
• Mind the gap. Drama. Amsterdam, Meulenhoff, 2000.
  
• Café Aurora. Essays; bij het werk van kunstenaar Jan Vanriet. Breda, De Geus, 2000.
  
• Als op de eerste dag. Roman in verhalen. Roman. Amsterdam, Meulenhoff, 2001.
  
• Het putje van Milete. Essays. Amsterdam, Meulenhoff, 2002.
  
• Engel van de metamorfose. Over het werk van Jan Fabre. Amsterdam, Meulenhoff, 2002.
  
• Vuurwerk zei ze. Gedichten. Poëzie. Amsterdam, Meulenhoff, 2003.
  
• Harder dan sneeuw. Roman. Amsterdam, Meulenhoff, 2004.
  
• Kaneelvingers. Poëzie. Amsterdam, De Bezige Bij, 2005.
  
• Jullie die weten. Acht scènes naar Le Nozze di Figaro van W.A. Mozart. Gent, Poëziecentrum, 2005.
  
• Muziek voor de Overtocht. Gedichten 1975-2005. Poëzie. Amsterdam, De Bezige Bij, 2006.
• Het zwijgen van de tragedie. Essays. Amsterdam, De Bezige Bij, 2007.
• Het verborgen weefsel. Roman, Amsterdam, De Bezige Bij, 2008.
  
• De val van vrije dagen. Gedichten, Amsterdam, De Bezige Bij 2010.
  
• De mobilisatie van Arcadia. Essays. Amsterdam, De Bezige Bij 2011.
  
• Oorlog en terpentijn. Roman. Amsterdam, De Bezige Bij 2013.
  
• De bekeerlinge. Roman. Amsterdam, De Bezige Bij 2016.
  
• Antigone in Molenbeek, theater. Amsterdam, De Bezige Bij 2017.
  
• Onder een koperen hemel. Gedichten. Amsterdam, De Bezige Bij 2018.
  
• De opgang. Roman. Amsterdam, De Bezige Bij 2020.
  

Mr Gwyn van Alessandro Baricco

• Verhaal over een succesvol romanschrijver
• Boeiend origineel verhaal

Het liefdeslied van Queenie door Rachel Joyce

• Over de vriendschap tussen twee oude mensen
• En de ongelooflijke reis door Engeland

Het Alice netwerk van Kate Quinn

• Historische roman over een spionagenetwerk van vrouwen uit WO I

Carine Beetens en leesgroep Gent Leest Stadslezers