Leesgroep 'Gent Leest' - Vierde jaargang - Verslag 1 - 'De veertig regels van liefde' van Elif Shafak

Het boek:

Het boek bestaat in twee versies, met een iets andere titel en een andere omslag, omdat het door twee verschillende uitgeverijen op de markt gebracht werd. De vertaling is echter in beide versies gelijk.

De veertig regels van liefde vs. Liefde kent veertig regels
Publicatie in 2022 /2020
384 blz /448 blz.
Waardering: drie sterren

Boekbespreking:

Algemene info: Het boek zorgde alvast voor controverse binnen de groep: liefhebbers enerzijds en tegenstanders anderzijds. Het thema van het ‘soefisme’ is dus duidelijk niet aan iedereen gegeven.

Situering: het verhaal speelt zich af in twee tijdperken en twee plaatsen: het huidige 21^ste eeuwse Amerika waarin Ella een hoofdrol speelt en het 13^de eeuwse Turkije met het verhaal van Sjams en Roemi; echt bestaande historische figuren.

Inhoud: De roman begint bij Ella Rubenstein die ongelukkig getrouwd is en een baan als proeflezer bij een literair agentschap aanneemt. Haar eerste opdracht is het lezen van een manuscript over de mystieke soefi Roemi. Dit werpt een nieuw licht op Ella’s eigen leven en ze knoopt een correspondentie met de auteur aan.
Tevens wordt ook het manuscript over de relatie tussen Sjams en Roemi verteld waarbij de auteur een vrije interpretatie van de veertig regels over de liefde die Sjams schreef, weergegeven wordt.

Personages:
Rumi (Roemi) : Perzische filosoof, dichter en soefi-mysticus geboren in Balch (huidig Afghanistan). Hij wordt ook wel Maulana of Mevlânâ genoemd wat ‘onze meester’ betekend. Na een pelgrimsreis naar Mekka en het bloedbad op zijn thuisstad, belandde hij in Konya (het huidige Turkije). Hij stichtte er een soefi-orde met de dans Mevlevi en de derwisjen die rond hun as draaien en de naam van God aanroepen. Zijn graf is nog steeds een heilige plaats en de nacht van zijn dood, 17 december, is jaarlijks nog steeds een herdenkingsdag voor volgelingen.

Sjems Tebrizi: mysterieuze leraar en spirituele gids van Roemi. Hij wordt ook de vader van het soefisme genoemd en is bekend om zijn ’40 regels van de liefde’ (http://masnavi.nl/?page_id=219).

Ella Rubinstein: literaire proeflezer; 40 jaar; ongelukkig getrouwd. Fictief personage.

Enkelen onder ons vonden de personages nogal zwart/wit en onrealistisch; anderen vonden ze dan juist weer geïdealiseerd of clichéfiguren. Je leert de personages niet kennen, hun karakters hebben weinig diepgang en Ella was zeker niet de meest geloofwaardige persoon.

Structuur:

Titel: De titel ‘veertig regels van liefde’ kan je op het eerste zicht op het verkeerde pad brengen. Het gaat immers niet over de liefde tussen een koppel, maar is veel algemener en de veertig regels staan tot relatie met God. Deze vaststelling zorgde misschien voor wat teleurstelling

Thema’s: Soefisme: dit is een aparte stroming binnen de islam en toont tevens een ander beeld van de islam; een beeld van liefde i.p.v. haat en geweld. Het zorgt ook voor een cultuurclash. Het wordt uitgesponnen tot een boeiend verhaal over de mystici van de islam en is uiteindelijk sterk gelijklopend met het verhaal van Christus. De dans van de derwisjen is heel beeldend beschreven.

Opbouw: Shafak weeft 2 verhalen door elkaar en je moet even naar de titel van elk hoofdstuk kijken om je te oriënteren. Het verhaal van Ella Rubinstein dient als kapstok om het historisch ingebed verhaal van Roemi en Sjams en het soefisme te vertellen, dat opgebouwd is rond de 40 regels van liefde.

Wij, als lezers, waanden ons bij het begin in een stationsromannetje of een flairachtig iets. Het verhaal van Ella kon meestal niet echt boeien. Pas met het verhaal van Sjams en Roemi werd het interessant en ontdekten we de meerwaarde van het boek. Dit verhaal is religieus gericht en heeft zeker een zweverige ondertoon, wat sommigen onder ons niet echt apprecieerden en anderen dan juist wel aansprak. Dit verhaal werpt wel een ander beeld van de islam op. Het geeft de indruk dat de schrijfster zich heel goed gedocumenteerd heeft en het moet een krachttoer geweest zijn om het verhaal rond de 40 regels op te bouwen.

Het mengen van twee verhaallijnen was in dit boek eigenlijk een zwakte. Bovendien wordt het verhaal van Ella door een 3^de verteller gebracht terwijl het verhaal van Roemi & Sjams in de ik-vorm verteld wordt. Het gebruik van een verschil in verteller was zeker geen meerwaarde.

Taal & Stijl:

Hier vind je zeker geen prachtige volzinnen en treffend taalgebruik dat tot de verbeelding spreekt. Integendeel, de stijl was clichéachtig met standaardzinnen zoals ‘de krop in de keel’ en veel herhalingen en verklaringen wat je als lezer een gevoel van dom-zijn gaf.

Besluit:
Het blijkt dus duidelijk dat het boek voldoende stof tot discussie tussen voor- en tegenstanders gaf en roept een beetje een haat-liefde gevoel op. De argumenten tegen, liggen eigenlijk eerder op het rationele vlak terwijl de voorstanders zich meer door emoties lieten leiden. Waar we het wel allemaal over eens waren, is dat het verhaal van Ella minder goed was terwijl het historische gedeelte interessant was. Uiteindelijk was het wel een boek dat heel vlot las.

• Studies: Internationale Relaties aan universiteit Ankara
  • Diploma: Gender en Vrouwenstudies
  • Master in Politieke Wetenschappen
• Gastprofessor aan de Universiteit van Michigan & Universiteit van Arizona,
• Gastprofessor aan St Anne’s College, Oxford University
• Pendelt tussen de Verenigde Staten en Istanboel, Turkije
• Eerste verhaal in 1994
• Romans worden vertaald in 56 talen
• Verschillende literaire prijzen op haar palmares
• Verdediger van de rechten van de vrouw en vrije meningsuiting
• Medaillehouder ‘Chevalier de l’Ordre des Arts et des Lettres’

Prijzen: Zie website: https://www.elifsafak.com.tr/biography
o.a. Het eiland van de verdwenen bomen staat op de shortlist voor de Women’s Prize For Fiction (2022) en de Costa Novel Award (2021).

Carine Beetens
3 oktober 2023