Outside in, inside out

"Jeff Koons was net overeind gekomen uit zijn stoel, zijn armen uitgestoken in een enthousiast gebaar. Een beetje in elkaar gezakt op de witlederen, deels met zijde overtrokken sofa tegenover hem leek Damien Hirst een tegenwerping te willen maken; hij had een hoogrood, chagrijnig gezicht. Allebei droegen ze een zwart pak - dat van Koons met een fijn streepje -, een wit overhemd en een zwarte stropdas."

Dit zijn de eerste zinnen van Houellebecqs Kaart en gebied, de aanzet tot de omschrijving van een schilderij dat de protagonist van de roman maar niet af kan krijgen, naam van het werk: 'Damien Hirst en Jeff Koons verdelen onderling de kunstmarkt'. Toen Michel Houellebecq, voor velen een visionair provocateur, in 2010 zijn waarschijnlijk meest optimistische roman Kaart en gebied publiceerde, zette een andere beeldstormer met zijn mockumentary pas echt de kunstmarkt te kijk, naam van de kunstenaar: Banksy.

Als er één ding is wat deze ongeautoriseerde biografie van de spuiter uit Bristol goed illustreert is het hoe Banksy, alom gekend, maar toch ongrijpbaar, telkens weer de heren in zwart pak, wit overhemd en zwarte stropdas van de kunstmarkt, die Koons en Hirst onderling willen verdelen, te slim af wil zijn, zich aan hun greep tracht te onttrekken. Al wordt er op veilingen voor zijn van de muur gerukte werken al evenveel geboden als voor die van Koons en Hirst, hij laat ze liever ter plaatse versnipperen. Zijn werk, vindt Banksy, hoort thuis in de straat, het is tijdelijk en hij zelf is liever geen kunstenaar in zwart pak, maar wel de anonieme rebel met hoody, schaduw in de nacht.

Toch is Banksy niet langer die outsider die illegaal muren onderspuit, hij is wereldberoemd en ook zijn wel geautoriseerde werken worden voor veel geld verkocht. Hoe de outsider die ondanks alles toch tegen zijn zin een insider werd, daar richt Will Ellsworth-Jones zich op in Banksy, de man achter de muur. Wat dit boek doet is zijn opkomst en zijn relatie met de kunstmarkt volgen, dus verwacht geen pogingen om Banksy persoonlijk te ontmaskeren.

Will Ellsworth-Jones is op zijn manier ook een outsider, een wat oudere journalist die helemaal niet thuis is in de wereld van de graffiti en street art. En dit maakt Banksy, de man achter de muur des te boeiender. Hoe de auteur, die als outsider een boeiend portret schetst van het fenomeen street art, meer en meer een insider wordt, hoe zijn appreciatie voor Banksy en co tijdens zijn zoektocht groeit zonder zijn kritische blik te verliezen.