'Alle beelden zullen verdwijnen'

In haar magnifieke magnum opus De jaren beschrijft de 80-jarige Annie Ernaux hoe ze als meisje uit een Normandisch middenstandsgezin zich aan haar milieu ontworstelt en zich ontpopt als een schrijfster met een scherp politiek en sociaal bewustzijn. De roman uit 2008 weerspiegelt op ontroerende wijze de ontwikkeling van de tijdgeest in de 20ste eeuw in het leven van één Franse vrouw. Deze ‘collectieve autobiografie’ is een terugblik op een eigen, intens geleefd vrouwenleven, ingebed in de bredere sociale en historische context.

De jaren vertelt het verhaal vanaf haar geboorte tijdens de Tweede Wereldoorlog tot aan de huidige dag (1941-2006). Ze bekijkt haar leven als de weerspiegeling van het wedervaren van haar generatie. De verhouding tussen de seksen en de verhouding tussen maatschappelijke klassen – de twee grote thema’s die haar nauw aan het hart liggen – komen naadloos samen. De schrijfster schrijft over zichzelf in de derde persoon.

‘Alle beelden zullen verdwijnen’, luidt de openingszin. Haar zoektocht naar de verloren tijd verloopt vooral via materiële dingen. Aan de hand van beschrijvingen van foto’s en videobanden uit opeenvolgende periodes van haar leven schetst ze ontwikkelingen in de maatschappij, heersende opvattingen en hoe die steeds veranderden. Maar ook wat de gemiddelde Fransman belangrijk vond, welke politieke en andere gebeurtenissen hem bezighielden: het gaat over de wederopbouw over de Algerijnse onafhankelijkheidsoorlog, mei 68 en de Koude Oorlog tot de pro-abortusmanifestaties en de anticonceptiepil, die de seksuele bevrijding inluidde. Over boeken die men las, televisieprogramma’s die men bekeek, liedjes en films die populair waren, reclames op radio en televisie, mode … Al die details die velen zich zullen herinneren, tonen de ambitie om namens haar generatie te spreken. Het is een soort mentaliteitsgeschiedenis over een periode van meer dan zestig jaar.

Ernaux toont aan hoe in de loop der jaren de veranderingen elkaar steeds sneller opvolgen en hoe in onze tijd verandering een waarde op zich wordt. Parallel hieraan raakt haar personage vanaf het neoliberalisme in de jaren negentig teleurgesteld. Haar leven vertraagt geleidelijk aan meer en meer. De idealen waarvoor ze vocht zijn deels verwezenlijkt, deels vervangen of weggegooid. Het optimisme slinkt, de bewustwording dat tijdelijkheid en vergankelijkheid alles beheersen groeit. De jaren is een fenomenale en ongeëvenaarde literaire krachttoer, een duizelingwekkende geschiedenis van een tijd en van een leven.