Scripta manent

Stefan Hertmans koopt als twintigjarige een vervallen huis in het Patershol, een verarmd stuk van Gent. Vroeger woonde daar Willem Verhulst, een Duitsgezinde Vlaming die een belangrijke rol heeft gespeeld bij de vervolging van joden en verzetslui en hun deportatie. Pas later beseft Stefan Hertmans, na heel wat opzoekingswerk, hoe belangrijk de rol van Willem Verhulst is geweest en wat hij allemaal op zijn geweten heeft.

Het boek is een pareltje. Enerzijds is er de zoektocht naar de objectieve waarheid, anderzijds wordt de brede focus vernauwd tot een verhaal van een huis en zijn bewoners in oorlogstijd, waarbij werkelijkheid en fantasie naadloos in elkaar overvloeien.

Zelfs al heeft Stefan Hertmans geen sympathie voor de SS-ers, toch weet hij ze bijna zonder haatgevoelens te beschrijven. Maar zijn genegenheid gaat uit naar Mientje, de tweede vrouw van Willem: vol mededogen en inlevingsvermogen beschrijft hij de eenvoudige vrouw die zich vastklampt aan haar geloof en tegen het gedachtengoed van haar man ingaat: ze wordt een baken voor het gezin en de omgeving.

Hertmans beschrijft de wrede oorlog in contrast met de natuur, die zelfs in een volledig vervuild en verpauperd deel van de stad weet te overleven in de vorm van een blauwe regen die Mientje tegen de muur heeft geplant.

De verwijzing naar mensen en plaatsen die echt bestaan (hebben), maakt het verhaal levensecht. Eigenlijk slaat je de schrik om het hart als je beseft dat de ideeën van sommige hedendaagse rechtse politici rechtstreeks stoelen op het ideeëngoed van mensen die in de oorlog een vuile rol hebben gespeeld.