Wie haalt de Amerikaanse politiek weer uit de handen van de saboteurs?

Steven De Foer is al meer dan dertig jaar journalist bij De Standaard en hij staat bekend als Amerika-specialist. In de lente van 2024 verscheen zijn boek De Saboteurs, hoe de partij van Lincoln afgleed tot die van Trump. Brandend actueel dus.

Velen beweren dat de politieke outsider Donald Trump de Republikeinse partij heeft gekaapt en naar zijn hand gezet. Maar de kentering in de Republikeinse partij is niet enkel en alleen veroorzaakt door Donald Trump: het is te veel eer te stellen dat hij helemaal alleen tot die transformatie in staat zou zijn. Dit toont Steven De Foer aan in De Saboteurs.

Tal van figuren zijn Trump reeds voorgegaan, onder andere Charles Lindbergh (America First Committees), Joseph McCarthy (kruistocht tegen communisme), Nixon (Watergate), maar ook Barry Goldwater, Newt Gingrich, Karl Rove ... Allen vertoonden zij Trumpiaanse trekken, maar telkens leefde er in de Republikeinse partij nog voldoende fatsoen en moraliteit om te vermijden dat deze personen al te veel schade konden aanrichten. Dit fatsoen en die moraliteit zijn momenteel echter in die mate afgetakeld, dat alles lijkt te culmineren in de figuur van Donald Trump. Niet iedereen in de Republikeinse partij schaart zich trouwens unaniem achter Trump, maar er heerst te veel schrik voor mogelijke represailles.

De democratie in de Verenigde Staten wankelde al eerder. Het morele verval van de Republikeinse partij begon met een generatie politiekers die geen gezond beleid meer voor ogen hadden, maar louter uit waren op macht en sabotage van de tegenpartij. Al wie redelijk was en tot compromissen geneigd, werd uit de partij gezet. De machtsgreep van een figuur als Donald Trump was een ‘accident waiting to happen’. Steven De Foer vindt het een wonder dat het op politiek vlak niet al veel vroeger is misgelopen.

De auteur beschrijft hoe een democratie kan afglijden naar een dictatuur en hoe een beperkt aantal personen, de saboteurs, de democratie vakkundig de nek kunnen omwringen. De auteur verwijst hierbij naar de Founding Fathers die bij het opstellen van de grondwet ervan uitgingen dat nooit iemand zonder kunde of fatsoen president zou kunnen worden …

Maar wie zijn nu de echte saboteurs: zijn dit niet de kiezers die een crimineel tot president willen maken? Dat zulks mogelijk is, is vooral te wijten aan de Amerikaanse grondwet die dateert van 1789 en de oudste grondwet ter wereld is die nog van kracht is. Ze werd nooit herzien terwijl de samenleving van 1789 hemelsbreed verschilt van die van 2024. Het Amerikaanse verkiezingssysteem met presidentsverkiezingen per deelstaat is niet meer van deze tijd. Het is bovendien niet logisch dat het Supreme Court zoveel macht heeft met zijn 9 rechters die voor het leven benoemd zijn. Er bestaan zelfs geen maatregelen om een dictatoriale president te kortwieken.

Een minpuntje aan het boek is dat Steven de Foer een duidelijke Trump tegenstander is. Het is een beetje kort door de bocht de politieke malaise die momenteel heerst in de Verenigde Staten volledig toe te schrijven aan één partij en aan de charlatans van die partij. Het populisme van de Republikeinen zou onder meer ook een tegenreactie kunnen zijn op het eerder elitaire gedrag van de Democraten.

Maar hoe dan ook is De Saboteurs een aanrader voor beide kampen, zowel voor de aanhangers van Trump als voor zijn tegenstanders.