Jan Stevens
Leestip van Jan Stevens
Boeken zijn slechts dragers van een verhaal. Verhalen blijven in mijn hoofd.

Reflecties van een cineast

13 december 2024

In zijn meest recente boekenworp De toekomst van de waarheid mijmert Werner Herzog over waarheid en de toekomst ervan. Het is een losjes uit de mouw geschud filosofisch traktaat dat op bladzijde 125 van de uitstekende Nederlandse vertaling eindigt met een nogal vaag en breed interpreteerbaar statement dat u als lezer(es) zelf moet ontdekken. Herzog worstelt in enkele korte hoofdstukken met het AI-fenomeen, buitenaardse wezens, Romeinse keizers Nero en Constantijn de Grote, evenzeer de Afrikaanse keizer Bokassa, Elon Musk en ga zo maar door. Al deze gedachten zijn bijzonder aangenaam om lezen, soms zelf grappig en je begrijpt Herzogs reserves over de waarachtigheid van vaak futuristische gedachten en ontwikkelingen. Dit essay is duidelijk ook geschreven voor de recente Amerikaanse verkiezingen en Musks gulle steun aan een door het gerecht veroordeelde presidentskandidaat, Donald Trump dus. Ik vermoed dat Herzog nu minder mild over Musk zou schrijven. Maar het was ook uitkijken naar Herzogs bekentenissen over sommige van zijn films.

Spaarzaam gaat Herzog evenwel om met bekentenissen over '(on)waarheden' in zijn films. Hij beperkt zich tot het toegeven van zelf geschreven historische citaten die hij in de mond van sommige personages legt. 'Fitzcarraldo' is zo'n voorbeeld.

Zoals de meeste van zijn films zijn de onderwerpen van de korte hoofdstukjes vaak uitzinnig verrassend ('Het varken van Palermo' bv.) of onthullen ze Herzogs fascinatie voor ongewone gebeurtenissen zoals de verhalen over poolreizigers Amundsen en Scott. Het lijkt alsof Herzog onaffe synopsissen van films onthult die hij nooit heeft kunnen maken. Idem lijkt dat het geval met Puccini's opera La forza del destino (1882) waarvan hij de plot uitvoerig uit de doeken doet. Maar de pointe van het 'onwaarschijnlijke plot dat toch waar blijkt' ontgaat me wel.

Het merkwaardigste verhaal is dat van de wordingsgeschiedenis van zijn speelfilm Family Romance (2019). Dit is de naam van een Japans bedrijf dat acteurs en actrices opleidt om de rol van een verdwenen of overleden familielid in een gezin over te nemen. Dit bedrijf is een reuzesucces en heeft in Japan duizenden werknemers. In Herzogs verhaal verdwijnt de grens tussen 'acteren' en 'realiteit' en in wezen is dat de kern van Herzogs betoog. Hij poneert dat 'de zoektocht naar waarheid is wat ons van de koeien in de wei onderscheidt’, waar ik dan spontaan bij dacht 'dit is inderdaad een waarheid als een koe.' Jammer dat de film zelf nooit bij ons is uitgebracht.

Werner Herzog is ondertussen al op weg naar 83 jaar. Op de cover van zijn boekje zie je een eenzame pinguïn te midden van witgrijze sneeuwbergen. Een zelfportret (en referentie aan een van zijn documentaires) van de eeuwig twijfelaar en zoeker naar waarheid ?

Synopsis

Persoonlijk getinte filosofische bespiegelingen over de betekenis van waarheid, en hoe de waarheid van poëzie en filmkunst zich verhoudt tot empirische feiten, in een wereld die wordt ondermijnd door nepnieuws, politieke manipulatie en kunstmatige intelligentie.

Jan Stevens
Leestip van Jan Stevens
Boeken zijn slechts dragers van een verhaal. Verhalen blijven in mijn hoofd.

De toekomst van de waarheid
Titel:
De toekomst van de waarheid
Auteur:
Werner Herzog
# pagina's:
125 p.
Uitgeverij:
Uitgeverij De Arbeiderspers
ISBN:
9789029553070
Materiaal:
Boek
Onderwerp:
Schijn en werkelijkheid, Waarheid