Een paradijselijke gemeenschap die langzaam verandert in een kooi

Een heel bijzonder meisje van Anna van Praag (Lemniscaat, 2015) is opnieuw heruitgegeven met een andere cover. Het blijkt een een opvallende en veelbesproken young-adultroman te zijn over opgroeien binnen een gesloten gemeenschap. Ik kende het niet maar het liet een diepe indruk na op mij. Ze noemen zichzelf Casa Nostra: een hechte kring van succesvolle, kunstzinnige mensen die samen werken, samen leven en vooral samen feestvieren op hun eigen vakantie-eiland in Italië. Alles in deze wereld draait om één vrouw: Sofía, mooi, charismatisch en onbetwist leider. Aan haar voeten leggen mensen hun verlangens, twijfels en geheimen neer. Wanneer Alicia elf jaar oud is, sluiten haar ouders zich bij de groep aan. Vanaf dat moment begint haar dubbelleven.

Onder Sofía’s allesomvattende vleugels leert Alicia wat vrijheid zou moeten zijn: grenzeloze verbondenheid, intense vriendschappen, de eerste liefde, het leven als één groot, fonkelend avontuur. Casa Nostra lijkt een paradijs waarin maatschappelijke regels zijn opgeschort en de groep haar eigen wetten bepaalt, onrecht definieert en zelfs straffen uitvoert. Dat er soms onverklaarbare, zelfs gevaarlijke dingen gebeuren, neemt Alicia voor lief. Het hoort bij de magie van deze wereld, bij het gevoel eindelijk ergens volledig bij te horen. Als haar vader, regisseur van beroep, wordt toegelaten tot Sofía’s inner circle en de opdracht krijgt een nieuwe Casa Nostra in Amsterdam op te richten, raakt Alicia steeds verder verstrikt tussen twee werkelijkheden. Aan de ene kant is er het trage, alledaagse bestaan van school en regels; aan de andere kant de decadente feesten, de exclusiviteit en de belofte van een leven dat nooit ‘ordinary’ zal zijn. Haar ouders verliezen gaandeweg hun houvast aan de buitenwereld, overtuigd dat zij en hun dochter uitverkoren zijn voor iets groters. Het realiteitsbesef vervaagt, en juist daarin schuilt het gevaar. Dan stort het wonderland van de ene dag op de andere in. Een schandaal, een bedenkelijke zaak die de media haalt, en plots toont Sofía een andere kant van haar macht: niet alleen in staat om levens te verrijken, maar ook om ze te vernietigen. Alicia blijft achter tussen de brokstukken van wat ooit perfect leek.

Het verhaal ontvouwt zich als een lange, fragmentarische brief die Alicia in haar gedachten aan Sofía schrijft, nadat alles voorbij is. In een droomachtige stroom van herinneringen reconstrueert ze haar jeugd, haar verlangens en haar geleidelijke losmaking uit het verstikkende keurslijf van de gemeenschap. De lezer ziet hoe de volgelingen van Sofía in een cocon leven: nog in contact met de buitenwereld, maar steeds dieper verknocht aan de aparte werkelijkheid die zij schept. Wat voor Alicia begint als het vanzelfsprekende meegaan met haar ouders, groeit uit tot een bewuste keuze om te blijven, omdat het gewone leven bleek afsteekt tegen de intensiteit van Casa Nostra.

Dat Alicia haar verhaal kan vertellen, betekent dat zij het heeft overleefd, sterker zelfs uit de ervaring is gekomen. Maar dat geldt niet voor iedereen om haar heen. In deze indringende, literaire roman over opgroeien binnen een gesloten gemeenschap worden de verleiding van groepsgevoel, de subtiele mechanismen van beïnvloeding en de kwetsbaarheid van een jong meisje scherp blootgelegd. Casa Nostra blijkt niet alleen een droom van vrijheid, maar ook een waarschuwing voor de prijs die die droom kan eisen.