Een spel van taal in een dystopische puzzelroman

Wat een wonderlijke leeservaring. Deze dystopische roman schetst een akelige dichtbijheid die je nauwelijks voor mogelijk houdt. Alles begint met een rode lijn. “Zie je wat een simpele lijn, een zichtbaar teken van uiterste eenvoud en goedkoopheid, met een bevolking kan doen?” Die lijn in helderrood geschilderd rond de huizen is nefast voor wie er woont, plots wordt die getrokken en mag je er niet meer in. Waarom? Dat weet je niet, maakt deel uit van een hoger plan. Vanaf dan ben je ‘niet-geverifieerd'. Het betekent uitsluiting, heropvoeding en erger. Het is het punt waar het vinkje voor de verificatie van sociale media het rode kruis ontmoet dat in de 14e eeuw op de deur van slachtoffers van de pest werd beklad: een van de vele duistere en slimme grappen van ’een’ overheid in deze puzzeldoos van een verhaal.

Smiths dertiende roman gaat over twee jongeren die zich aan de verkeerde kant van de rode lijn bevinden. Het speelt zich af in het Groot-Brittannië in de nabije toekomst, met genoeg van nu om het zowel beangstigend als grappig te maken. Mensen doen “niets anders dan naar hun telefoon kijken, het deed hen struikelen”, modehuizen bestaan ​​nog steeds, bibliotheken niet meer, en kinderen dragen ‘opvoeders’ – smartwatches – waardoor klaslokalen en leraren ook overbodig worden. Vervuiling en klimaatverandering hebben het landschap verwoest. Bri en Rose, amper tieners, ze worden binair aangesproken, zijn bijna absurd slim en zelfbewust voor hun leeftijd en kregen een opvoeding die sommige tablet addicted tieners wel eens heel erg nodig zouden hebben.

Ik verraste mezelf halverwege toen ik tot de ontdekking kwam dat een van de hoofdpersonages anders is dan ik dacht, bizar hoe wij toch vastgeroest zitten in denkpatronen. We ontmoeten ze op bezoek bij hun moeder, die de diensten van haar zieke zus in een hotel overneemt, waar ze blijkbaar niet weg kan. Ze gaan naar huis, met hun stiefvader Leif, en ontdekken dat hun huis omringd is door rode verf, een mysterie voor de kinderen maar niet voor hem: hij neemt ze mee in hun camper en ze vluchten naar een vreemde stad waar hij ze achterlaat in een leeg huis om voor zichzelf te zorgen terwijl hij op zoek gaat naar hun moeder.

Het verhaal wordt vijf jaar in de toekomst verteld door een van de twee hoofdpersonages en meer kan of mag ik daar niet over loslaten want die puzzeldoos zet je meermaals op het verkeerde pad en dat is nu juist wat Gliff zo leuk maakt om te lezen, tenminste als je geen moeite hebt met een roman die niet rechtlijnig is en waar alles krom in elkaar zit zonder doel, althans dat denk je. De avontuurlijke Rose raakt al snel bevriend met een paard genaamd Gliff, terwijl Bri een rebelse oude vrouw ontmoet genaamd Oona. Het ongemakkelijke dagelijkse leven van de hoofdpersonages komt ten goede wanneer ze de verlaten school aantreffen die wordt bewoond door Oona en andere vindingrijke krakers, die een thuis bieden aan Gliff en het welkome gezelschap biedt van volwassenen. Maar altijd met de zorgwekkende achtergrond van ‘een regering’ die probeert mensen te definiëren aan de hand van hun online persoonlijke gegevens en afwijkende meningen wil onderdrukken. Gelukkig wordt die zwaarmoedigheid vaak verzacht door de gave van de auteur om de geest van een bruisend frisse en levendige jongere over te brengen.

Hier wordt met taal gespeeld en worden woorden en zinnen gebruikt, gemaakt om de lezer zijn eigen denkpatronen en gewoonten op de helling te zetten. Mooi, maar niet altijd even gemakkelijk, het vergt wel wat van de lezer. Maar het is ook een verhaal over twee kinderen die hun moeder hebben verloren, met spaarzame momenten vol krachtige gevoelens. Gliff is bovenal een boek dat je dwingt om je op je gemak te voelen met dubbelzinnigheid. Volgend jaar zal het samengaan met Glyph, een begeleidende roman die belooft een verhaal te onthullen dat hierin verborgen is. Ik kijk al reikhalzend uit om het uit te puzzelen. Ik zit op mijn honger.