21.4.21/21: Waarheidsliefde, waarheidstrouw.

'Waagstuk van de politiek' bundelt drie nooit eerder in het Nederlands uitgegeven 'teksten' van Hannah Arendt.

Het eerste deel is de geschreven en vertaalde weergave van het beroemde interview met Günther Gauss dat Hannah Arendt gaf in 1964 voor de Duitse televisie. Het diepzinnig gesprek had plaats vlak na de publicatie van haar berucht boek 'Eichmann in Jeruzalem', maar gaat over meer, veel meer. De twee bediscussiëren Arendts ervaringen als vrouw in een mannenwereld, het onderscheid tussen filosofie en politieke theorie, haar proces van schrijven, haar verleden, haar positie als mens in de wereld,... kortom een goede introductie in het denken van (de latere) Hannah Arendt.

'Liegen in de politiek' omvat het tweede deel en zwaartepunt van 'Waagstuk in de politiek'. Dit essay doorgrondt op typisch arendtiaanse wijze de 'Pentagon Papers', die de New York Times in 1971 vrijgaf. Deze onthullingen toonden aan hoe de opeenvolgende Amerikaanse regeringen de bevolking voorloog, bedroog over resultaten en bedoelingen tijdens de heersende Vietnamoorlog. Hannah Arendt is in haar analyse vooral scherp, kritisch voor de zogenaamde probleemoplossers. Hun invloed bleek schrikwekkend. Ze bedienen zich van metaforen, hyperbolen, suggesties en manipulatie, zelfs verdoezeling van cijfers en feiten, zodat de burgers hun versie van de realiteit wel moesten geloven. Zo dreigt de politiek louter te bestaan, voor de ene helft uit beeldvorming en voor de andere helft uit de kunst mensen in het beeld te geloven. Deze manipulatie, beeldvorming en taalzwendel staan diametraal tegenover waarheidsliefde en waarheidstrouw, die voor Arendt fundamenten zijn van een ware democratie. Voor Arendt moeten bewoners van de democratie, de kiezers, goed en correct geïnformeerd zijn, "de politiek moet een waarheidstrouwe poging zijn de wereld te verwoorden". Hannah Arendt eindigt haar essay dan ook optimistisch. Manipulatieve machthebbers die feiten naar eigen willekeur willen plooien, politici die essentiële democratische waarden als waarheidsliefde en -trouw met de voeten treden, in een vrije en waarachtige democratie zal hun ontrouw nooit ongestraft blijven. Er blijft altijd een kritische massa, een groep mensen die zich voorgenomen heeft zich niet te laten manipuleren, die zelf de naakte feiten willen interpreteren en die indien nodig in actie komt.

Het derde deel van de bundel 'Waagstuk van de politiek' over 'Burgerlijke ongehoorzaamheid', dat Hannah Arendt schreef naar aanleiding van het protest van de burgerrechtenbeweging, leest als een ode aan het pacifistisch verzet. Ze onderzoekt de grens tussen burgerlijke ongehoorzaamheid en crimineel gedrag, bewijst dat burgerlijke ongehoorzaamheid vervat zit in de democratische traditie van haar nieuwe thuisland en wijst op de kracht van een horizontale besluitvorming.

Reclameboys en marketeers, spindoctors, experts en influencers, Fake-News en Facebook-Files, Pandora-, Panama- en Paradise-Papers, Weeping Angel en Pegasus-Project, PFOS en Round-up, klimaat-, krediet- en coronacrisis...

Een halve eeuw na datum blijven de analyse en ideeën van Hannah Arendt verrassend accuraat. 'Waagstuk van de politiek' is een ware wake-up-call! Een signaal dat we constant kritisch dienen te blijven, altijd op onze hoede, want zoals Hannah Arendt stelde, politiek is te belangrijker om alleen aan politici over te laten. Maar Hannah Arendt geeft ook hoop en geeft ook moed, leert ons ook samen bergen te verzetten.