Verlangen naar pijn
Yoko Ogawa was mij onbekend, maar voor liefhebbers van de Japanse literatuur is zij blijkbaar alom aanwezig. Ze heeft een omvangrijk oeuvre met meer dan vijftig titels. Met de vertaling van dit werk kiest Cossee voor een al ouder werk uit 1996, uit de beginperiode van haar carrière maar haar schrijfstijl en thematieken zijn al aanwezig. Ogawa wordt omschreven als een schrijfster die in staat is om lezers tegen hun wil te verleiden en, als bewijs van die kracht, heeft ze grote literaire prijzen gewonnen in Japan en serieuze lovende kritieken in de VS voor veel van eerdere boeken. Tot daar enig opzoekwerk en background omdat deze novelle die ik in een ruk uitlas mij begeesterde, niettegenstaande ik mij er dikwijls vrij ongemakkelijk bij voelde gezien de soms wel erg expliciet omschreven scenes
Hotel Iris speelt zich af in een oud beschimmeld hotel aan zee, vergane glorie, ergens ongedefinieerd aan de kust van Japan, maar gezien de spaarzame details zou dit evengoed ergens anders kunnen zijn. De setting is ook niet belangrijk want dit werk spit denkpatronen en karakters uit die genadeloos in de ban zijn van onderwerping en overheersing, sadomasochisme. Laat je niet afschrikken door dat woord want zelfs al zijn ‘sommige’ scènes echt behoorlijk wreedaardig de kracht van dit verhaal zit in het ‘verlangen naar’, en de kans die je als lezer krijgt om dit te begrijpen. Ze vertelt het ook vanuit het zichtpunt van het hoofdpersonage de zeventienjarige Mari en dochter van de eigenaresse, een weduwe die haar dochter alleen ziet als een goedkope werkkracht, afblaft, er zelf de kantjes van afloopt en alles op alles zet om de winst te maximaliseren met een meedogenloze zuinigheid. Mari heeft geen gelukkige jeugd, haar vader overleed al toen ze acht jaar was, en de verhouding met haar moeder blijft verstoken van alle affectie. Contact met leeftijdsgenoten lijkt Mari ook niet te hebben. Werken en opbrengen. Is het enige dat telt voor haar moeder.
Op een avond in het laagseizoen kraakt er iets in een van de weinige bezette kamers en een verfomfaaide vrouw, duidelijk een prostituee, rent vloekend de trap af. Haar klant van middelbare leeftijd stapt ook uit de kamer. Hij is kraaknet en op het moment dat hij de prostituee ijskoud beveelt haar mond te houden, wordt Mari gebiologeerd door zijn stem, zijn bevel. Zoals ze later zegt: “Ik was in de war en bang, en toch bad ik ergens diep van binnen dat die stem mij op een dag ook een bevel zou geven.” Die duistere wens wordt vervuld als ze de man weer ziet in de stad, hem volgt en ze samen in gesprek geraken. Ze leert dat de naamloze vreemdeling als Russisch vertaler werkt en op ‘het eiland’ woont. Dit alles wordt in een rustig voortkabbelende verteltrant meegegeven waardoor ik in de eerste helft van dit bizarre verhaal mij toch de bedekking maakte waar gaat dit nu heen? Wat gebeurt er hier nu eigenlijk? ’t Bleef allemaal wat aan de oppervlakte hangen.
Maar dan neemt Hotel Iris halfweg een aparte wending die ik niet kan onthullen om het leesplezier niet te vergallen. Abrupt krijgt het verhaal een behoorlijke diepgang en nuance. Het is net alsof Ogawa de lezer een beetje laat sudderen om plots de gas voluit open te draaien en de vlam hoog te zetten. Braden zal je.
Mari ondergaat, knecht, onderwerpt zichzelf zonder een spoor van zelfinzicht uit begeestering om verlangens die ontbreken in haar uitgeblust bestaan te bevredigen. Zij is te jong, te onervaren om het ‘waarom’ te begrijpen.
De onmiskenbare aantrekkingskracht in dit verhaal, is Ogawa's beheersing van de sfeer: Dit is zo'n vreemd, uit de tijd gegrepen verhaal. Met sterk opgebouwde scènes, spaarzame maar spitse wendingen en macabere details creëert Ogawa een intense visie op de beperkte levens en de verwrongen gevolgen van mensen die daarin gevangen zitten. Ik betrapte mij er dikwijls op dat ik bepaalde stukken herlas om ze echt tot mij te een doordringen.
