Beklijvend en weerzinwekkend

Kurt, een veearts, begeert de zoon van een boer. Heel het boek wordt vanuit het perspectief van die man beschreven. De geilheid, de seksuele drang en lust, de verleiding, de manipulaties, de ensceneringen van deze pedofiel worden zo indringend en intens beschreven, dat je bijna zelf de verboden begeerte voelt.

Het is een verslaving, die verliefdheid. Het is zoveel sterker dan hemzelf: hij gaat ermee door, ondanks waarschuwingen en dreigingen van de broer van de geliefde, zijn vader en zijn eigen vrouw.

Een stekende jaloezie ervaart hij als ‘zijn lieve gunsteling’ (de titel van het boek) flirt met zijn zoon of een klasgenoot. Hij doet zelfs pogingen om die kortstondige liefdesvriendschap teniet te doen, terwijl er in heel het verhaal weinig liefde voor de jongen te bespeuren valt.

De jongen met een afwezige moeder. Raar, dat er over haar niets wordt gezegd. Misschien is de moeder wel ‘de verlatene’ die de vlucht heeft genomen naar Stavanger in Noorwegen?

De jongen met een overleden broer, ‘de verlorene’. Het verongelukte jongetje komt in nachtmerries en gedachten van het slachtoffer, vaak terug. Rijneveld laat duidelijk voelen dat dit ernstig en onverwerkt trauma doodsverlangens voedt bij de boerenzoon. Die is ervan overtuigd dat hij – als tweede vliegtuig - in de torens van de Twin Towers is gevlogen. Vliegfantasieën dus. Of eerder: doodsverlangen. Op een bepaald moment, ‘vliegt hij de lucht in’ van op een silo. Gelukkig blijft het bij een ongeluk of eerder een gemaskeerde suïcidepoging.

Hierin zit een parallel met Kurt, de verliefde man. Ook hij heeft last van nachtmerries en wanen, een gevolg van seksueel misbruik door zijn moeder tijdens zijn jeugd en de zelfdoding van een boer, waarover hij zich schuldig voelt. Die veehouder stapte uit het leven nadat Kurt heel de (zieke) koeienstal opruimde.

Het beeld van die boer, hangende aan de silo en het beeld van de jongen die in een doodsverlangen vliegen wil van boven op een silo, vloeien soms in elkaar over.

Dat is wat ze delen: hun morbide angsten, die zich bij de jongen uit in wanen en magische voorstellingen, en bij Kurt in nachtmerries en een pedofiele seksverslaving.

Ook hun primaire verlatingsangst -‘Everyone I know goes away in the end’ - delen ze.

Het boek is daardoor bijna ondraaglijk om lezen. Je waant je in een nachtmerrie waar geen einde aan komt. Het misbruik stopt wel, maar nadat alle schade is toegebracht; nadat, alles wat al verloren was, nog eens verloren gaat.

Kurt krijgt immers veel ruimte voor zijn malafide bedoelingen, omdat de jongen (meisje) zo gevoelig is voor affectie die hij thuis ontbeert. Wellicht gaat het om een hoogbegaafde jongen, want het niveau van het denken, de gesprekken met Freud en Hitler bijvoorbeeld, zijn geen interesses van een modaal meisje(jongen) van veertien. Bovendien is hij(zij) puber, en onzeker over zijn(haar) genderidentiteit. Het verlangen naar een penis wordt nog eens aangewakkerd door de dierlijke, weerzinwekkende experimenten van Kurt.

Met onze leesclub kwamen we tot de vaststelling dat we de schrijver identificeerden met het hoofdpersonage. We voelden mededogen met Marieke Lucas Rijneveld; iets dat we niet ervaren bij andere schrijvers die een dramatisch verhaal vertellen.

Schrijfstijl:

Marieke Lucas schrijft zintuiglijk-lichamelijk-supersensitief.

Wat zijn stijl kenmerkt zijn de zinnen van twee pagina’s lang! In het begin is dat wat wennen. Rijneveld maakt verder bordurende associaties, doorspekt met rijke beelden en rake woordkeuzes die vaak ‘beestachtig’ zijn. De grens tussen mens en dier vervaagt soms, evenals die tussen fantasie en werkelijkheid. Door al deze elementen hap je naar adem als lezer.

Verwijzingen naar films, liederen of Bijbelse psalmen, zijn daarom erg welkom, als adempauze. Alsof je dan even terug in de werkelijkheid mag zijn, een werkelijkheid die ook mooi kan zijn.

Dat Marieke Lucas Rijneveld een groot talent is, staat buiten kijf. De beelden en woordkeuze, de verwevenheid van de thema’s, munten uit in originaliteit. Maar dat het doodsverlangen en de seksuele perversiteiten op elke pagina de hoofdtoon voeren, vinden we ‘zorgwekkend’, zeker als het boek wordt gelezen door jonge mensen.