Jeroen Juchtmans
Leestip van Jeroen Juchtmans
Een goed boek zaait met milde hand vraagtekens. (Cocteau)

21.4.21/20b: "We kunnen machtig worden door kennis, maar we kunnen volheid bereiken door medeleven." (Tagore)

10 januari 2022

"Onderwijs moet vandaag heel veel. Als er een maatschappelijk probleem wordt vastgesteld, verwachten we het antwoord daarop van de school; daar moeten ze het verhelpen. Als ouder van twee kinderen heb ik natuurlijk ook mijn idee over wat je van een school moet kunnen verwachten. Maar als ik eerlijk ben, hoop ik dat scholen kinderen vooral goesting geven, dat ze kinderen tonen wat er allemaal mogelijk is, dat ze de kans geven hun verschillende talenten te ontdekken en te ontplooien. Uiteraard moeten scholen kinderen de basisvaardigheden bijbrengen, maar daar horen voor mij ook kunst, toneel en literatuur bij. Mijn ervaring is dat je kinderen daar al heel jong mee in contact kunt brengen. Je hoeft niet te veel te vrezen dat sommige dingen hun pet te boven zullen gaan: kinderen zijn creatief en bedenken voor zichzelf wel een uitleg. Laat ze vooral veel zien, horen en meemaken. Laat ze verwonderd zijn. De rest doen ze zelf wel. Ga oprecht in op hun vragen. Neem ze ernstig. Zoek, als je het zelf niet weet, samen het antwoord. Alles mag, zolang het hun natuurlijke nieuwsgierigheid maar stimuleert.... Kinderen zijn van nature verwonderd en nieuwsgierig. Elk kind is een beetje een ontdekkingsreiziger en een uitvinder, een kunstenaar en een wereldverbeteraar." (p56-58, 'Ode aan de verwondering', Caroline Pauwels)

Het wezenlijk belang van kunst, literatuur en toneel, maar ook van geesteswetenschappen (geschiedenis, filosofie, talen, religie,...) in het onderwijs, en met uitbreiding de hele samenleving, is de spil van Martha Nussbaum haar indringend manifest 'Niet voor de winst'. Haar compagnon-de-route: Rabindranath Tagore.

"We kunnen machtig worden door kennis, maar we kunnen volheid bereiken door medeleven ... We merken echter dat dit onderwijs tot medeleven op scholen niet alleen systematisch wordt genegeerd, maar zelfs sterk wordt onderdrukt." (Tagore)

Er heerst een stille crisis, een weinig zichtbare noodtoestand. Jaar na jaar wordt er gesnoeid in de middelen voor onderwijs. Daarnaast roepen werkgeversorganisaties, experts en economische belangengroepen alsmaar harder om het onderwijs op de leest van de economie en arbeidsmarkt te schoeien. Onderwijs als gereedschap van het bruto nationaal product. De grote slachtoffers van deze pijnlijke trend: de geesteswetenschappen en de kunsten, die alsmaar minder plaats krijgen, verdrongen worden in het lessenpakket. Maar er schuilt een adder onder het gras als we het kritisch denken, de onbevangen creativiteit, de kosmopolitische kennis en het leren van medeleven, waar geesteswetenschappen en kunsten voor garant kunnen staan, bij het afval plaatsen en ons blindstaren op het technische, de cijfers en het economisch rendabele. Onze democratie loopt gevaar. En dat toont Martha Nussbaum met heel veel bravoure aan in haar, weliswaar meer dan tien jaar oude, maar nog altijd brandend en prangend actuele pamflet 'Niet voor de winst'. Kunst, literatuur, talen, muziek, filosofie, geschiedenis, cultuur, het zijn geen luxeverschijnselen, ze zijn essentiële bouwstenen van een open democratische samenleving.

"Maar het gevaar ligt erin dat de georganiseerde lelijkheid de geest bestormt en onder de voet weet te lopen door haar massa, door haar agressieve vasthoudendheid, door de kracht van haar hoon jegens de diepere gevoelens van het hart ... en daarom dienen we angst en afgrijzen te voelen voor haar rivaliteit met dingen bescheiden en diepzinnig zijn en die beschikken over de subtiele boosheid en finesse van het leven." (Tagore)

Synopsis

Pleidooi voor een socratische vorm van onderwijs waarin ook plaats is voor geesteswetenschappen, als essentieel onderdeel van de vorming van de mens tot onafhankelijk denkende, empatische burger in een democratie.

Jeroen Juchtmans
Leestip van Jeroen Juchtmans
Een goed boek zaait met milde hand vraagtekens. (Cocteau)

Niet voor de winst : waarom de democratie de geesteswetenschappen nodig heeft
Titel:
Niet voor de winst : waarom de democratie de geesteswetenschappen nodig heeft
Auteur:
Martha Nussbaum
# pagina's:
213 p.
Uitgeverij:
Ambo|Anthos
ISBN:
9789026326653
Materiaal:
Boek
Onderwerp:
Sociale wetenschappen ; Verenigde Staten