Een overheerlijke mix van fictie en historische feiten
Ik leerde Jean-Claude Van Rijckeghem als meester verhalenverteller kennen via het grandioze boek: IJzerkop, over Stans die als meisje in het leger van Napoleon gaat, waar hij de Thea Beckmanprijs voor ontving, en Onheilsdochter.
Je mag gerust zeggen: “Hij is er terug!” Ditmaal is het een historische schets over de rebelse, eerste vrouwelijke beeldhouwer uit de Renaissance, Properzia. Een levensverhaal van een strijd naar erkenning en vrijmoedigheid gegoten in een prachtig avonturenverhaal.
Zij werd rond 1490 geboren in Bologna, waar ze in 1530 ook vermoedelijk is overleden. Ze was de dochter van een notaris, Girolamo de’ Rossi. De kunsthistoricus Giorgio Vasari wijdde in zijn beroemde werk Le Vite (1550) een volledige biografie aan haar – een uitzonderlijke eer, want zij was een van de weinige vrouwen in dat boek en lange tijd de enige vrouwelijke beeldhouwer die daarin werd vermeld. Properzia begon haar loopbaan met het vervaardigen van miniaturen: ze sneed minutieuze voorstellingen in kersen- en perzikpitten, waaronder religieuze scènes zoals de Passie van Christus. Deze verfijnde werken brachten haar vroege bekendheid. Later wendde ze zich tot groter en ambitieuzer werk in marmer en andere klassieke materialen. Tot daar de feitelijke historische context.
Maar ere wie ere toekomt Van Rijckeghem plaatst deze historische feiten terug in een adembenemend verhaal. Properzia wordt net zoals IJzerkop in een jongeren/jongvolwassen hoekje gestopt, terecht, ware het niet dat een sterk jeugdboek evengoed door volwassenen kan gesmaakt worden. En of het dat deed. Ik las dit in een sneltempo uit omdat uiteraard de taal heel uitgebalanceerd en vlot te lezen is, een sterke eigenschap voor YA- boeken maar evengoed omdat het verhaal mij zo boeide. Van Rijckeghem kan echt als geen ander de lezer in de huid laten kruipen van zijn underdog-personages, een relaas vertellen dat steeds vraagt om verder te lezen en er tussendoor veel historische feiten en gewoontes doorheen te weven. Naast de de karaktervolle, soms schalkse fictieve personages brengt hij ook een aantal historische personaliteiten tot leven die gelinkt waren aan Properzia. Dat deze personaliteiten zoals de signore van Bologna, Paus Julius de Tweede, kardinaal Alidosi e.a. niet zo opgezet waren met Properzia’s brutaliteit en drang naar erkenning lijkt logisch in een tijd waarin de vrouw als een minderwaardig schepsel, ten dienste van de man aanzien werd maar het blijft hard en bijzonder pijnlijk om deze gedwongen onderdanigheid te lezen. Het is iets dat wij niet meer kunnen begrijpen, en geloof mij Van Rijckeghem neemt hier geen blad voor de mond. Nee zoals hij zijn figuren zorgvuldig historisch kadert zijn de scènes ook expliciet omschreven weliswaar zonder enige doelbewuste wreedheid.
Het verhaal start in Bologna, begin zestiende eeuw. Properzia is woedend omdat haar zus gaat trouwen. Properzia is al vijftien én de eerstgeborene! Maar haar vader vindt haar veel te grillig voor het huwelijk en weet zeker dat een tijdje in het klooster haar goed zal doen
Dan leert Properzia de jonge schilder Lucas kennen. Op de dag dat ze naar het klooster moet, sluipt ze het huis uit om Lucas en zijn maten te volgen naar Rome. In Properzia kruist Properzia de’ Rossi het pad van huurlingen, pausen, kardinalen en zelfs van de grote Michelangelo. Ze doet alles om te bewijzen dat ook een jonge vrouw een beeldhouwer kan worden.
Een overheerlijke mix van fictie en historische feiten die zowel de jonge als volwassene lezer meevoert in een wervelende historische en emotionele roadtrip doorheen de omstreken van Bologna.
