Vijd, historisch vastgeklonken aan Gent

Het Lam Gods, de verlossing van de mensheid door het kruisoffer van Christus, geschilderd op panelen uit eikenhout spreekt bij eenieder die dit kan aanschouwen tot de verbeelding. De restauratie zit er bijna op en dan is het goed om eens verder te kijken, te lezen waar de uiteindelijke oorsprong van dit meesterwerk ligt. Het was alleszins voor mij een openbaring om Vijd van Jonas Bruyneel te lezen. Het voerde mij eeuwen terug in mijn stad, in de wijk aan de vroegere St. Janskerk waar ik dichtbij woon.

Ook ik maakte even deze wandeling.Maar voor dat je getuige kan zijn van deze wandeling die pas in het tweede deel van deze historiek verschijnt neemt Bruyneel je veel vroeger terug mee naar het jaar 1325 in Beveren. Maar dan ook weer niet onmiddellijk want eerst laat hij je mee mijmeren met Joos Vijd op het einde van zijn leven in zijn St. Janskerk, in het midden van het bijna afwerkte bouwsel dat zijn kapel moest worden met wapenschilden van de Vijds en de Borluuts. Getuige zijn van deze gedachten is essentieel om de oorsprong van ‘De aanbidding van het lam Gods’ te begrijpen de drang van het individu om herinnerd te worden zeker als de familielijn niet wordt verder gezet. Dat de auteur niet over één nacht ijs gegaan is blijkt aan de korte proloog over hoe Vlaanderen er in de veertiende en vijftiende eeuw uitzag. Heel bondig maar glashelder en een must om dit verhaal naar waarde te schatten. Ook de opgenomen stamboom heeft zijn nut bewezen, ik greep er meermaals naar terug.

Vijd, Het verdriet van het Lam Gods is dan ook een wel heel toepasselijk gekozen titel zeker in samenhang met de vroom gehouden handen op de cover, detail uit de verpersoonlijking van Joos Vijd afgebeeld op een van de sluitpanelen. Het echte verhaal start in Beveren bij de gebroeders Jan en Clais Vijd die zich onder het bewind van Lodewijk van Vlaanderen opwerkten tot burchtvoogden van het kasteel van Beveren, uit drang om zich uit de toenmalige door God vastgelegde maatschappelijke standen: geestelijken, adel en boeren hogerop te wrikken. Dit streven naar macht dikwijls door corruptie en eigen winstbejag was pas mogelijk door het beheer van de moeren en turfsteekplaatsen maar ook door de macht over de toegang tot de economie, de Schelde. Opgegroeid aan de boorden van de Kale en de Moervaart gaf dit een heel aparte kijk op de etymologie van al die plaatsnamen uit mijn jeugd. Bruyneel bezit blijkbaar de gave om historie te verweven in prachtige verhaallijnen. Terwijl je deze familiekroniek leest word je op een heel aangename wijze ondergedompeld in politieke strijd, gekonkel en tijdsbeelden.Het Vlaanderen van de Vijds was een graafschap dat explosief was en de macht van de adel kolfde af door de afhankelijkheid van de rijkdom van de kooplui. Maar als die geldhonger en eigenbelang te groot worden dan gelden plots ook andere beweegredenen, burchtvoogden mochten niet te belangrijk worden en zo maakte Filips de Stoute met wat spierballengerol komaf met de Vijds. Zij verhuisden noodgedwongen naar een van hun eigendommen in Gent, want berooid waren ze zeker niet, de graven wisten wel beter, zij hadden dat geld nodig voor hun oorlogen. Die constante staat van beleg is ook de rode draad doorheen het hele verhaal. De familie Vijd, niet gespaard van eigen verdriet bouwt zijn imperium in Gent verder uit met kopen en verkopen. Huidige vastgoedmagnaten hebben blijkbaar ergens hun mosterd vandaan gehaald. Maar alle rijkdom door huwelijken en politieke macht ten spijt blijft net dat ene achterwege, het voortbestaan van de familielijn. De oorsprong van het Lam Gods.

Jonas Bruyneel (hln)

Het lam Gods, ik zal het nooit meer gewoon kunnen bekijken. Ik zal genieten van de schoonheid van de gebroeders van Eyck maar er meteen dieper doorheen kijken. Bedankt Jonas Bruyneel, je maakte mij nog een stukje meer Gentenaar. Jan Stevens Alle info over dit boek vind je via http://www.boekensite.gent/node/3735