Wanhoop, razernij maar ook speelsheid en humor

Een man die in een witte vrouwenmantel door het drukke centrum van een stad rent, de menigte ontvlucht, naar een plek waar niemand hem nog kan volgen. Een ander die plots een brief ontvangt – een dreigbrief? Van wie? In wat voor onbegrijpelijke taal? Een verhalenventer op een klein station, die zijn teksten aan reizigers probeert te slijten, al passeren er steeds minder treinen. Oğuz Atays personages zijn hartverscheurend in hun zelftwijfel, in hun zoektocht hoe zich te verhouden tot anderen, tot het systeem, tot een maatschappij die zelf ook op zoek is naar een identiteit. De verhalen van Atay staan Turkse lezers in het geheugen gegrift. Zijn werk heeft de moderne Turkse literatuur blijvend veranderd en is als ‘een soort DNA’, zoals een schrijfster het ooit formuleerde, dat doorwerkt bij andere schrijvers – om te beginnen Orhan Pamuk.

Met zijn wanhoop en zijn razernij, zijn speelsheid en zijn humor grijpen zijn verhalen iedere lezer aan, ook buiten Turkije. Dat bleek uit zijn eerder vertaalde roman Het leven in stukken, die in de Nederlandse pers lovend werd besproken. Het blijkt ook uit Wachten op de angst. Voor deze recensie gebruik ik graag het nawoord dat door Hanneke van der Heijden werd geschreven. Ik wil eerst graag mijn ongelooflijke bewondering uitdrukken voor haar prachtige vertaalwerk. Ik heb zelf een grote liefde voor de Turkse taal en doe een poging om deze wat te spreken en ik verwonderde er me, tijdens het lezen van deze prachtige verhalenbundel, steeds opnieuw over hoe treffend er is vertaald. Dankjewel Hanneke! ‘Ik ben hier beste lezer, en waar ben jij?’ Met deze zin eindigt dit 8 verhalen tellende boek. En ik zat, op dat moment, met heel wat spijt op mijn favoriete leesplek. Deze bundel van verzamelde verhalen mocht van mijn nog een pak dikker zijn. Ik was overweldigd door de snel op elkaar volgende gedachten van de hoofdpersonages, het van de hak op de tak springen zonder onsamenhangend te zijn en de humor. En toch voel je een grote wanhoop en lopen de personages tegen hun grenzen aan terwijl ze zo zoekende zijn en vat proberen krijgen op hun omgeving. Ze vinden geen houvast en verzetten zich tegen wat de maatschappij van hen vraagt. Ze zoeken. De schrijfstijl van Atay is direct, zonder omwegen maar ook speels. Nooit te zwaar. Ik had het gevoel in het hoofd te zitten van de personages.

In dit boek zijn 8 verhalen samengebracht die Atay tussen 1971 en 1977 heeft geschreven. In het nawoord geeft de vertaalster wat geschiedkundige achtergrond mee en deze was voor mezelf ook zeer verhelderend. Atay debuteerde tijdens de uitrol van het hervormingsprogramma van Atatürk en zijn volgelingen. Dat hervormingsprogramma leidde ook tot angst en misschien is het dat dat je in zijn verhalen terugvindt, angst, verzet en twijfel…Atay wordt gezien als één van de grondleggers van het moderne Turkse proza. Zijn oeuvre is ondanks zijn korte leven (hij stierf toen hij 43 was) omvangrijk. Ik krabbelde dus nog wat titels op mijn te lezen lijstje… Een dikke aanrader!