Het is frappant dat als je dit boek leest, je heel veel parallellen ziet met de huidige klimaatbeweging

De boekenclub van het Gents Milieufront las 'Wat we toen al wisten'. Geert Buelens is taalkundige aan de Universiteit van Utrecht. Naast boeken over bijvoorbeeld poëzie uit de Eerste Wereldoorlog schreef hij ook al over de cultuurgeschiedenis van de jaren '60. Ditmaal gaat zijn blik naar het begin van de jaren '70, toen in 1972 het rapport "Limits to Growth" gepubliceerd werd.

Het is frappant dat als je dit boek leest, je heel veel parallellen ziet met de huidige klimaatbeweging. De vraag is dus, wat is er sindsdien veranderd? De auteur verkent deze vraag in zowel de positieve als negatieve zin. Limits to Growth werd in opdracht van de Club van Rome gemaakt. Een genootschap dat bestond uit zo'n honderd leden die onder andere posities bekleedden in overheden, universiteiten, bedrijven en de Verenigde Naties. Met een computermodel genaamd World3 werd een berekening gemaakt over hoe de continue economische groei de toestand van de globale leefomgeving zou beïnvloeden.

Indien er niets werd gedaan aan de uitputting van de aardse grondstoffen door de groeiende wereldbevolking, industrialisering, vervuiling en voedselproductie, zou dit systeem uit zijn voegen barsten. Dat zou een aanzienlijke reductie van industriële capaciteit hebben en ook de wereldbevolking negatief beïnvloeden. Het was echter mogelijk om deze negatieve spiraal om te keren als er zo rap mogelijk begonnen werd met focussen op duurzaamheid in plaats van continue groei.

De auteur schetst de impact van dit rapport op heel veel verschillende vlakken. Hij refereert naar wetenschappelijke publicaties, politieke uitspraken, films, populaire tv-programma's zoals De Kat (die trouwens op een echte eco-saboteur is gebaseerd). Zelfs het Suske en Wiske album "De Toornige Tjiftjaf" passeert de revue. De beweging die ontsproot uit de energie die Limits To Growth had ontketend, kende veel enthousiasme maar dit vertaalde zich niet altijd in zichtbare resultaten.

Het probleem met de ecologische beweging was (is?) dat ze in ecologische termen goed konden uitleggen wat er precies gaande was, maar op sociologisch vlak niet zo goed. Het is een feit dat de lucht- en waterkwaliteit in West-Europa sterk verbeterd is in de jaren volgend op 1972. Aan de andere kant is dat ook wel grotendeels omdat veel zware industrie sindsdien verhuisd is naar het globale zuiden. De auteur is hier eerlijk in en linkt de voortdurende ecologische problematiek vooral aan een diep ingesleten vooruitgangsdenken. Dat beperkte zich echter niet alleen tot de liberale vrijemarktdemocratieën van het westen. Het China van Mao Zedong kende met de Grote Sprong Voorwaarts bijvoorbeeld een van de grootste verstoringen van het ecosysteem ooit in de menselijke geschiedenis. Dit boek springt soms wat van de hak op de tak, maar eens je daaraan gewend raakt krijg je echt een goed beeld van hoe het er in die tijd aan toe ging. Een verdiende winnaar van de Boon-literatuurprijs 2023.