Interview met Anthony Bosschem ‘Waarom ik een goed mens ben ( en jij ook)’
Op een zondagmorgen op de boekenmarkt in Gent kwam redacteur Christel Van Renterghem Hilde tegen. Ze vertelde haar dat haar neef een boek geschreven had ‘ Waarom ik een goed mens ben (en jij ook)’. De titel sprak haar direct aan : ik ben ook een goed mens! Dat wilde ik eens horen van iemand anders.
In 2016 werd je werkloos. Hoe heb je dit ervaren?
Ik had op mijn vijftiende een website gemaakt waarop mensen babysitters konden reserveren. Bij de cursus leren programmeren had ik dat uitgewerkt. Dit werd een succes en zo ben ik op mijn zeventiende beginnen werken. Ik kwam terecht in de wereld van marketing en reclame. Eerst als freelancer voor een paar reclamebureaus, maar daarna heb ik het ene na het andere bedrijfje opgericht. Het laatste bedrijf heb ik stop gezet, omdat het niet zo goed draaide. Ik zat dus zonder job en inkomen thuis. Dat was spannend, maar eigenlijk ook fijn. Ik had veel studerende vrienden, maar ik studeerde zelf niet. Vanaf
de zijlijn zag studeren er wel tof uit. Maar ik wilde nu eens de tijd nemen om na te denken wat ik in het leven nog wilde doen.
Hoe ben je op het idee gekomen om podcasts te maken van wereldverbeteraars?
Ik wist dat ik opnieuw iets wilde opstarten, maar deze keer niet alleen. Ik wilde het doen met iemand die ik graag zie, of graag mee werk of me amuseer. En dat was Tom die op dat ogenblik ook geen job had. Hij had filosofie en film gestudeerd. We staken de koppen bijeen en kwamen op verschillende ideeën. Eerst maakten we een toneelstuk over ‘ wat als technologie de wereld zou overnemen?’ Ik had een paar technologiebedrijfjes opgericht en zo speelde ik in het toneelstuk de baas van een technologiebedrijf. Het was eigenlijk om de spot te drijven met een figuur zoals Elon Musk. We wilden de mensen op een ludieke manier helpen om kritisch na te denken over de voordelen van technologie. Een ander idee was een interviewprogramma voor de televisie maken. De eerste opname was met Murielle Scherre. De voorbereiding duurde wel drie à vier maanden, maar het gesprek was heel fijn om te doen. Een probleem: het was heel moeilijk om bij de Tv-zenders binnen te geraken. Daarom zetten we het interview op internet en toen is dat zo wat ontploft. Het gesprek werd tot onze verrassing veel bekeken. Dit wilden we blijven doen! De mensen konden zich voor een nieuwsbrief inschrijven en we vroegen daarin of er mensen waren die wat werk voor ons hadden. Zo zijn we aan onze eerste opdrachten geraakt. Er was ook iemand bereid om maandelijks een klein bedrag te storten. Dit idee gaf ons de mogelijkheid om het aan iedereen aan te bieden. Zo is ZIGO ( Zwijgen Is Geen Optie) ontstaan. www.zwijgenisgeenoptie.be is beginnen groeien en nu na zeven jaar zijn er meer dan 40.000 luisteraars en kunnen we ervan leven.
En na meer dan 140 podcasts kwam dan het boek in 2024. Waarom?
Ik wou voor mezelf samenvatten wat ik geleerd had uit die gesprekken. Ik had de indruk dat het na zeven jaar in mijn hoofd zo allemaal wat rond zat, zonder rafeltjes. Soms kwam ik ook mensen tegen die met dingen zaten die ik herkende vanuit mijn podcasts. Misschien kon ik dat samenvatten, zodat de anderen er ook iets aan hadden.
Volgens de titel van jouw boek ben ik ook een goed mens. Maar wat is volgens jou de definitie van ‘goed’?
Ik kan voor mezelf de afweging maken wat goed is en niet goed. Dat voor mezelf uitmaken was een moeilijke zoektocht. Mijn boek is een beetje een verzet tegen ‘ laat dat niet opleggen door iemand anders’.
Neem zelf het initiatief en vertrouw op je gevoel. Een goed mens is trouwens een soort pleonasme. Je bent een mens dus je bent goed. Ik kwam alleszins veel mensen tegen met een schuldgevoel dat ze niet genoeg deden.
Zo komen we bij mijn volgende vraag : bij het lezen van het boek kwam er bij mij in het begin een schuldgevoel op. Jij bent ook vertrokken vanuit een schuldgevoel. Had je dit als kind ook al?
Dat weet ik niet. Voor mij was het meer actueel. Toen ik werkloos was, waren mijn vrouw en ik zwanger van ons kindje en ik las in de krant over wat er in de wereld aan de hand was. Dat was voor mij reden genoeg om mij schuldig te voelen. Als je ziet wat er allemaal misgaat, zoals de klimaatverandering, de oorlogen. Ik vroeg mij telkens af: maak ik het beter of maak ik het slechter? Wat moet ik antwoorden als mijn kind later vraagt wat ik gedaan heb voor het milieu, tegen de oorlogen? Dat was ook wel de aanleiding om mijn schuldgevoel te onderzoeken.
Was jij als kind al een activist en wereldverbeteraar?
Ik was eerder timide. Ik heb in de lagere school wel eens een tijdschriftje gemaakt waarin ik protesteerde omdat we niet meer mochten voetballen. Maar ik was zeker niet de rebel. Het heeft mij vooral de afgelopen jaren heel hard geboeid. Je komt verschillende mensen tegen met verschillende standpunten en zo groeit de boom met mensen die je leert kennen. Met inzichten is dit dus juist hetzelfde. Je zoekt verder en begint de ene kant van een zaak te begrijpen en na een tijdje begin je ook de andere kant te zien. Na een tijdje zie je alle nuances en schakeringen. Zwijgen Is Geen Optie ( ZIGO) is gestart vanuit een optie om zich uit te spreken. Als mens kan je niet meer in stilte leven. Je moet reageren. In mijn boek mag het schuldgevoel niet zwart-wit zijn. Er bestaan veel tinten grijs. Ik wil wel meegaan naar de duistere kant, maar ik wil er ook altijd iets naast zetten.
De titel van hoofdstuk V is : hulp maakt ook slachtoffers. Kan je dit uitleggen?
In een gesprek met iemand over racisme zei die persoon dat het niet is omdat je iemand helpt dat die daar blij mee is. Misschien maak je van die persoon juist een slachtoffer door je hulp op te dringen. In het boek heb ik het voorbeeld van de bedelaar gegeven. Ik geef geen geld, omdat ik denk dat hij daarmee alcohol zal kopen. Maar misschien heeft hij juist geld nodig om zijn schulden af te betalen, of om eten te kopen. Wie ben ik om te beslissen wat de bedelaar nodig heeft. Ik denk dat ik iets goeds doe en dan zegt er iemand anders ‘ ben jij wel zeker dat hij daarmee gediend is?’. Dat is heel confronterend.
Ben jij een onverbeterlijke ‘gever’ (pleaser)? Kan de gever ook slachtoffer worden van zijn eigen hulp aan anderen?
Ik denk aan het vliegtuig, waar je bij het opstijgen alle instructies krijgt in geval van nood. Eerst zelf je masker opzetten en daarna je kind helpen. Je kan niet voor iemand zorgen, als je niet eerst voor jezelf zorgt. Als ik dat doordenk, gaat het nog verder. Voor jezelf zorgen, ook als je daardoor niet verder voor iemand kan zorgen, onvoorwaardelijk : je mag gelukkig zijn.
Ik blijf dat moeilijk vinden voor mezelf. Andere mensen wens ik alle geluk toe, maar mezelf geluk wensen…Voor mij gaat het makkelijker als ik mijn eigen geluk niet los kan zien van iemand anders. Als ik tevreden ben thuis, loopt mijn vrouw ook gelukkig en is mijn kind blij. We zijn meer verbonden dan we denken. Hoe meer ik gelukkig ben, hoe meer de ander gelukkig is. Het is niet dat ik dat afneem van een ander.
Het boek doet mij denken aan de Bond Zonder Naam. Mijn moeder was grote fan. Op de schouw stonden de spreuken o. a. ‘verbeter de wereld, begin met jezelf’. Is dat niet wat jij nastreeft?
Ik vind dat een groot compliment. Ik vind de zachtheid van de spreuken heel mooi. Vroeger was dat wollig en ongevaarlijk, maar vandaag vind ik het moedig om zo’n zachte dingen te durven zeggen. Het is gemakkelijker om cynisch te zijn, maar dan krijg je geen tegenwind. Als je zachtheid brengt, krijg je pas tegenwind. Wat de spreuk betreft, heb ik de indruk dat ik heel weinig controle heb over het feit dat de wereld nu beter wordt, of niet. Voor mij is de vraag: hoe ga je daarmee om? Door de grootte van een klimaatprobleem, of van oorlog, of van radicalisering zijn we eigenlijk overgeleverd aan elkaar. Ik voel dat hard als ik ga stemmen. Als ik een bolletje rood kleur en je kijkt daarna naar de resultaten, dan voel je dat je overgeleverd bent aan anderen. Daaraan zie je hoe weinig invloed wij hebben. In het abstracte heeft het geen zin, maar als het concreet wordt doordat je iemand ontmoet, kan je een verschil maken. Het menselijke contact doet mij deugd. Het abstracte smelt en alles wordt minder bedreigend.
Het boek geeft veel stof tot nadenken, zowel jouw eigen tekst als de vermelde citaten uit andere boeken. Ik heb het boek twee maal in een ruk uitgelezen, maar ik denk niet dat het de goede manier was. Hoe kan je het boek best lezen?
Het is echt een nachttafelboekje. Als het efkes lastig is, kan je een hoofdstuk of een quote lezen en het verzacht jouw gedachten. Het boek is niet eenvoudig, maar het geeft altijd een andere manier om naar het geschrevene te kijken. De inhoud heeft eigenlijk zeven jaar in mijn hoofd zitten gisten en wat ik geschreven heb is een soort gebald denken.
Hoe lang ga je nog door met de podcasts?
Nog lang hopen we. Het is het levenswerk van Tom en mij. We zijn het nu wat verder aan het uitbouwen, zodat wij eigenlijk een beetje overbodig worden. Er zijn nu ook al andere
interviewers bij ZIGO. Dat is een hele grote en moeilijke stap geweest. Ik wou het al heel lang loslaten, maar het is een product met een bepaalde stijl. Wij hebben een type interview gecreëerd en dat we willen behouden.
Kan je nog iets meer vertellen over ZIGO ?
Het is echt voor nieuwsgierige mensen gemaakt. Ik heb mijn middelbaar diploma heb behaald via de midden jury. Ik had een leerkracht wiskunde die mij in de Lunchgarden in een gesprek de uitleg gaf over kansberekening. Ik vond dit zo’n toffe manier van leren. Zwijgen Is Geen Optie is eigenlijk ook zo. Door de gesprekken kunnen de luisteraars veel bijleren. Iemand die nieuwsgierig is, stelt vragen die diep gaan. De gesprekken blijven niet aan de oppervlakte. Het is zoals je jouw hoofd in een kom bruiswater steekt, waardoor het knettert. Een oprecht gesprek. De interviewer moet echt zin hebben en zelf de persoon uitkiezen die hij/zij wil interviewen.
Met ZIGO maken wij podcasts en de luisteraars kunnen zich daarop betalend abonneren. Mensen die niet veel geld hebben, mogen ons ook contacteren en dan krijgen ze een gratis account. Ik heb sommige periodes zelf niet veel geld gehad, en ik wil niet dat er mensen zijn die daardoor niet naar de podcasts kunnen luisteren.
Hoe kom je aan de wereldverbeteraars (de geïnterviewden)?
In het begin sprak je over wereldverbeteraars, later spreek je over mensen. Dus volgens jou zijn alle mensen wereldverbeteraars?
Er zijn natuurlijk altijd die extreme voorbeelden, zoals Trump en Poetin. Ik ben het absoluut oneens met die mensen. Over abstracte figuren heb ik niet echt een idee. Maar elke mens bij wie ik in het begin wat bedenkingen had, kon mij boeien en kwam ik tot de conclusie dat er wel een echt denkende mens voor mij zat. Zelfs als ik heel kritisch was, kwam er toch telkens een antwoord, waarbij ik begrip kon opbrengen. Op abstract niveau kan ik dat niet zeggen, op concreet niveau ben ik niemand tegengekomen waarvan ik achteraf kan zeggen : ‘dat was nu eens echt geen wereldverbeteraar’.
Voor mij is het nog altijd een raadsel hoe ik aan deze mensen kom. We probeerden in het begin categorieën te maken, maar dat werkte gewoon niet.
Komt er nog een nieuw boek?
Ik ben ermee bezig. De bedoeling is dat het zal uitgegeven worden bij tien jaar ZIGO, dus over twee jaar. Het wordt iets heel anders. We hebben altijd het idee gehad dat we kunst willen maken, maar hoe vind je geld voor kunst? Die combinatie kunst-geld-vrijheid wil ik graag in boekvorm gieten. Het is nu een tijd waarin het moelijker wordt om subsidies te krijgen, een tijd waarbij de mensen weinig geld hebben. Hoe kunnen we nog kunst maken in vrijheid, zonder financiële beperkingen?
Hartelijk dank, Anthony, voor het interessante gesprek en ook voor het boek. Ik weet zeker dat het boek en de podcasts mij op moeilijke momenten steun zullen geven. Nu nog een nachttafeltje kopen.
Christel Van Renterghem
Foto's © Eric de Mildt
