Leesgroep Gent Leest - 'Job' van Joseph Roth

(Uitgeverij L.J. Veen Klassiek, vertaling Wilfred Oranje, 1^ste druk 2007, 8^ste druk 2016, p. 207)

Meteen bij de korte verkenning van de leesappreciaties bleek dat niemand vurig enthousiast was over de voorbije lectuur. Gezamenlijk bliezen we niet warm maar ook niet koud.

Op de debetzijde kwam vaak te staan dat de personages niet boeiend waren en soms inconsistent uitgewerkt waren (dit geldt vooral voor de gehandicapte zoon Menoechem) en dat het verhaal niet aansprak. Te veel een parabel, te bijbels, niet realistisch, te ver weg van onze leefwereld, te stoffig, te archaïsch. De wonderbaarlijke ommekeer van het noodlot aan het einde kon nagenoeg op geen bijval rekenen: wie gelooft er nu dat de transitie van Menoechem tot dirigent mogelijk is? Deze nuchtere benadering maakte ons echter niet blind voor het knap staaltje spanningsopbouw dat de auteur aan het einde aflevert. Laat dit dan de springplank zijn naar de creditzijde.

De taal en de stijl van Joseph Roth bekoren. Hij schrijft heel beeldend en komt daarbij vaak verrassend uit de hoek, is bijzonder sterk in het oproepen van zintuiglijke indrukken (met vooral aandacht voor kleuren), hanteert geregeld milde humor, houdt van opsommingen, toont zich een meester in het overbrengen van grote emoties. Kortom, Roth serveert poëtisch proza dat menig lezershart sneller doet kloppen.

‘En dat ene woord van het wangedrocht was verheven als een openbaring, machtig als een donderslag, warm als de liefde, genadig als de hemel, weids als de aarde, vruchtbaar als een akker, zoet als een zoete vrucht. Het was meer dan de gezondheid van de gezonde kinderen.’ (p. 27)

‘Zeven volle dagen zat Mendel Singer op een kruk naast de klerenkast naar het raam te kijken, waaraan ten teken van rouw een witte lap hing en waarvoor dag en nacht een van de beide blauwe lampen brandde. Zeven volle dagen rolden na elkaar weg, als grote, zwarte, trage hoepels, zonder begin en zonder einde, zo rond als de rouw.’ (p. 148)

‘Hij schudde zo met zijn hoofd dat zijn lange baard over de opengeslagen bladzijden van het boek streek en er een fijn geritsel te horen was, alsof Mendels baard aan het gebed wilde meedoen omdat Mendels mond zo zuinig meevierde.’ (p. 191)

Vierden ook onze monden eerder zuinig mee met de appreciatie voor Job, ze vielen in elk geval nog niet stil. We grasduinden in het leven van Joseph Roth waarbij ons vooral opviel dat hij de krankzinnigheid van zijn echtgenote beschreven heeft in het personage Myriam, de dochter van Mendel. Verder stelden we vast dat de roman trouw blijft aan het gelijknamige oudtestamentische verhaal. Zoals Job zich niet afkeert van God, verbrandt Mendel zijn gebedsriemen niet. Stilaan kregen de onvermijdelijke wist-je-datjes de bovenhand: over Galicië, Roth in Oostende, het terugkerende personage Kapturak in zijn oeuvre, bepaalde joodse gebruiken. Zelfs trichotillomanie kwam ter sprake, dat klinkt als bij de haren getrokken maar wie het boek gelezen heeft, weet beter.

Dirk Lambrecht