Lezing ‘Verbeelde buren. Een eeuw van kruisbestuiving tussen Belgische en Britse kunstenaars’
Voor de Nacht van de Geschiedenis – met als thema ‘nieuwe buren’ – was prof. dr. Marysa Demoor op 11 maart 2020 te gast in Liberas. De lezing was een organisatie van Liberas, Amsab-ISG en de Vlaamse Geschiedkundige Kring. Prof. dr. Demoor, hoogleraar aan de vakgroep Letterkunde van Ugent, is gespecialiseerd in laat-negentiende-eeuwse Britse cultuur en het modernisme en publiceerde daarover in binnen- en buitenland.
De boeiende lezing belichtte een episode in de Brits-Belgische cultuurgeschiedenis waarin Britse schrijvende en beeldende kunstenaars hun identiteit deels definieerden vanuit, en ook wel tegen, de cultuur van hun toen nieuwe overburen, de Belgen. De focus lag op de 19de eeuw omdat dit de eeuw was waarin nationalisme een doel op zich werd in West-Europa, maar ook op cultuurtransfer, wat paradoxaal genoeg, juist dan een hoogtepunt bereikte. Opvallend bij die transfer is dat vooral het groteske en het fantastische in elkaars artistieke creaties inspireerden. Verschillende voorbeelden uit literatuur en plastische kunsten uit de periode vanaf de Slag bij Waterloo tot en met de Grote Oorlog getuigen van deze interactie.
De Slag bij Waterloo, waarin onder het opperbevel van de hertog van Wellington Napoleon Bonaparte werd verslagen, stimuleerde het nationalisme en het superioriteitsgevoel van de Britten. Al vlug trokken Britse schrijvers en kunstenaars vanuit Calais op bedevaart naar Waterloo en ontdekten zo historische steden en Belgische kunstschatten. Literatuur en kunsten werden ingezet om de Slag te herdenken. De impact van Waterloo zou nog decennia lang doorleven.
The Pre-Raphaelite Brotherhood had bewondering voor de Vlaamse Primitieven. Tussen hun werken en enkele Vlaamse meesterwerken bestaan opvallende gelijkenissen. Vlaanderen, de Vlaamse kunstschatten en het werk van Jan van Eyck trokken de dichter-schilder Dante Gabriel Rossetti aan.
Een interessante vergelijking kan worden gemaakt tussen diens Ecce Ancilla Domini! – ook wel getiteld The Annunciation – uit 1850 en het Lam Gods (1432). Rossetti is maar een van de vele interessante voorbeelden – van kunstenaars, illustratoren en auteurs die in Vlaamse kunst inspiratie vinden – die prof. dr. Demoor in haar betoog aanhaalt.
In tijden van Brexit een uiterst meeslepende lezing over een tijdperk van kruisbestuiving tussen deze twee buren. Wie meer wil lezen over de wisselwerking tussen Belgische en Britse kunst en literatuur kan terecht in de talrijke boeken en artikels die prof. dr. Demoor over het onderwerp publiceerde.
Tine Englebert
