Booktunes. Sinfonietta

'De radio in de taxi stond op een FM-station dat een klassiek concert uitzond. Janáčeks Sinfonietta - geen werk dat bij uitstek geschikt is voor een taxi die vaststaat in een file. Aomame zat diep weggezakt op de achterbank en luisterde met gesloten ogen naar de muziek.

...

Ze concentreerde zich op de muziek, en terwijl ze het mooie, sonore geluid van het in unisono spelende koper tot zich door liet dringen, besefte ze opeens dat het geluid veel te fraai was voor een taxiradio. Hoewel de radio eerder zacht stond dan hard, was de klank diep en vol, en waren de boventonen prachtig te horen.

...

Ze was geen uitgesproken fan van klassieke muziek. Ze had ook geen persoonlijke herinneringen aan de naam Janáček. En toch, zodra ze die eerste paar maten hoorde, was er in een reflex allerlei kennis bij haar opgekomen - alsof een hele zwerm vogels door het open raam haar kamer binnen was komen vliegen. Maar dat niet alleen. De muziek bezorgde haar ook de merkwaardige gewaarwording dat haar hele lichaam werd verdraaid. Niet dat ze pijn voelde, of ongemak. Het was alleen alsof alle componenten van haar lichaam fysiologisch werden verwrongen. Ze begreep er niets van. Werd deze mysterieuze sensatie door de Sinfonietta veroorzaakt.

...

Janáčeks Sinfonietta duurde nog steeds voort. Met sourdines gedempte strijkers klonken op de voorgrond om te hoog oplopende emoties te kalmeren. Het onaangename, verdraaide gevoel was al een stuk minder geworden. Wat kon dat in godsnaam geweest zijn?

...

"Maar komt het niet ongelegen als u te laat bent voor uw afspraak?" "Natuurlijk komt het ongelegen! Maar wat kan ik eraan doen?" De chauffeur wierp een korte blik op Aomame in zijn spiegeltje. Hij droeg een lichtgetinte zonnebril. Vanwege de lichtinval kon ze zijn gezichtsuitdrukking niet onderscheiden. "Moet u horen, mevrouw. Er is wel een manier. Het is weliswaar een enigszins agressieve noodgreep, maar hij stelt u in staat om hiervandaan de trein naar Shibuya te nemen." "Een noodgreep?" "Eigenlijk mag ik het niet aan de grote klok hangen..." Aomame zei niets, maar wachtte met tot spleetjes geknepen ogen tot de chauffeur doorging. "Kijk, daarginds. Ziet u daar die vluchthaven?" De chauffeur wees voor zich uit. "Vlak bij die grote Esso-reclame."... Aan de andere kant van de weg, naast de rijstroken voor tegemoetkomende verkeer, stond een kantoorgebouw met op het dak een enorm reclamebord voor Esso: een breed glimlachende tijger met een benzineslang in zijn hand. "Die vluchthaven daar is via een trap met de begane grond verbonden... Als u langs die trap naar beneden gaat, komt u in de buurt van een station, en als u daar de trein pakt, bent u in een wip in Shibuya."

...

Aomame dacht even diep na. Ze woog allerlei factoren tegen elkaar af en probeerde ze te rangschikken naar volgorde van belangrijkheid. Het duurde niet lang voor ze haar conclusie had getrokken. Als om die kracht bij te zetten, begon Janáčeks Sinfonietta aan zijn laatste deel. Uit haar schoudertas haalde ze een kleine Ray Ban-zonnebril tevoorschijn, en uit haar portemonnee drie briefjes van duizend yen, die ze de chauffeur toestak. "Ik stap hier uit. Ik mag niet te laat komen." De chauffeur knikte en nam het geld aan. "Wilt u een bonnetje?" "Nee, laat maar. En met het wisselgeld zit het wel goed." "Dank u wel," zei de chauffeur. "Er staat nogal wat wind, dus wees voorzichtig op de trap. Kijk goed uit waar u uw voeten neerzet." "Ik zal voorzichtig zijn," zei ze. "En dan nog iets," zei de chauffeur in het spiegeltje. "Onthoud dit vooral goed: schijn bedriegt." Schijn bedriegt, herhaalde ze bij zichzelf. En toen, met een lichte frons tussen haar wenkbrauwen: "Wat bedoelt u daarmee?" "Ik bedoel dit." De chauffeur koos zijn woorden zorgvuldig. "U gaat nu iets doen dat niet gewoon is... Dus als u zoiets doet, kan het gebeuren dat de dingen om u heen... hoe zal ik het zeggen?... er een tikkeltje anders gaan uitzien dan eerst. Iets dergelijks is mij ook ooit overkomen. Maar laat u door die schijn niet bedriegen. Er is maar één realiteit." Aomame dacht na over wat de chauffeur zojuist gezegd had, en nog terwijl ze zat te denken, kwam Janáčeks Sinfonietta tot een einde en werd onmiddellijk gevolgd door een daverend applaus... Aomame stapte de taxi uit, haar grote leren schoudertas in haar hand. Toen ze buiten stond, klonk het applaus nog onverminderd voort.'

En wanneer Aomame de taxi uit stapt, de vluchthaven tegemoet, als ze de trap afdaalt, stapt ze een ander soort werkelijkheid in, stapt ze van 1984 naar de wereld van 1q84. Een wereld met twee manen waar ze een cruciale missie te vervullen heeft. Een wereld die als een folie, een sluier, die zich over de 'werkelijke' wereld gelegd heeft. Een parallelle wereld waar ook ghostwriter Tengo in terechtkomt. Los van elkaar en toch merkwaardig samen, komen ze er in aanraking met een gewelddadige sekte, een geheimzinnige jonge vrouw, een pop van lucht, een blinde geit, de little people en ...de liefde. Maar opgelet, wees gewaarschuwd, schijn bedriegt, er is maar één werkelijkheid. Stap samen met Aomame de vluchttrap af en laat je meezuigen in dit magisch-realistisch avontuur dat niet alleen een fantasy is, maar eveneens een subtiele beschouwing van het laat-20ste eeuwse Japan, het leven en de liefde.

In het oeuvre van Murakami krioelt het van de muziek. Ook bij het lezen van 1q84 word je vergezeld door de tonen van een uitgelezen muzikale verscheidenheid. Maar de muziek is meer dan wat ruis op de achtergrond. Het speelt een actieve rol in het verhaal. Het weinig gekende Sinfonietta van de Tsjechische componist Janáček (Tsjechisch net als Kafka, die in 1915 De gedaanteverwisseling schreef) begeleidt Aomame niet alleen wanneer ze in de taxi vaststaat in de file. Neen, het doet veel meer, het zet iets in gang, het geeft haar een verdraaid gevoel, het lijkt onaards. En wanneer de muziek zijn einde kent, Aomame de taxi uitstapt, is dit het begin van een meer dan merkwaardige belevenis.

In een wereld met twee manen is het niet verwonderlijk dat de jazzstandard 'It's Only a Paper Moon' geregeld terugkomt. Niets voor niets wordt de laatste strofe geciteerd bij aanvang: 'It's a Barnum and Bailey world, Just as phony as it can be, But it wouldn't be make-believe, If you believed in me.'

Niet alleen klassieke muziek of jazz komt in '1q84' aan bod, ook pop. Lees wat er gebeurt als Aomame aan de vluchthaven komt.

'Bij de vluchthaven aangekomen, bleef ze staan en keek om zich heen naar de noodtrap. Ze zag hem meteen. Zoals de chauffeur haar had gezegd, was de ingang afgesloten met een ijzeren hek van iets hoger dan haar heup. Het was misschien een beetje gênant om eroverheen te klauteren met een strak minirokje aan, maar als je je niets aantrok van de ogen om je heen, was het een klein kunstje. Zonder een ogenblik te aarzelen trok ze haar schoenen uit en stopte die in haar schoudertas. Op blote voeten lopen zou haar panty ruïneren, maar panty's waren in elke winkel te koop. De mensen in de auto's sloegen zwijgend gade hoe ze eerst haar schoenen uittrok en vervolgens haar jas. Uit het open raampje van de Toyota Celica vlak voor haar in de file klonk de hoge stem van Michael Jackson als achtergrondmuziek. 'Billy Jean.' Het lijkt wel of ik op het podium van een stripteaseclub sta, dacht ze. Nou, je kijkt maar, hoor! Jullie zullen je wel vervelen in die file. Maar stel je er niet te veel van voor, want meer trek ik niet uit. Vandaag blijft het bij hoge hakken en een jas. Het spijt me vreselijk. Ze hing haar tas om haar nek, zodat hij niet van haar schouder gleed. In de verte zag ze de zwarte taxi waar ze net nog in had gezeten. In het licht van de middagzon blonk de voorruit als een spiegel. Het gezicht van de chauffeur kon ze niet onderscheiden, maar ze twijfelde er niet aan dat hij zat te kijken. Laat u door die schijn niet bedriegen. Er is altijd maar één realiteit. Aomame ademde een keer diep in en weer uit, toen klauterde ze op de klanken van 'Billy Jean', over het hek. Haar minirokje kroop omhoog tot aan haar heupen. Niks van aantrekken, dacht ze. Ze geven hun ogen maar de kost. Ze kunnen onder mijn rok kijken, maar daarom kijken ze nog niet door me heen! En wat haar mooie slanke benen betreft, dat waren de delen van haar lichaam waar ze het meest trots op was. Aan de andere kant van het hek gekomen, trok ze haar rok weer recht, sloeg het stof van haar handen, trok haar jas weer aan, en gooide haar tas over haar schouder. Ze zette haar zonnebril stevig op haar neus. De noodtrap was vlak voor haar. Het was een grijs geverfde ijzeren trap - een simpele, praktische trap van een uiterst functioneel ontwerp, waarbij niet was uitgegaan van de mogelijkheid dat een vrouw op kousenvoeten en in een strak minirokje erover naar beneden of naar boven zou lopen... Aomame keerde zich nog één keer om,... Wie ben ik? Waar ga ik heen, en wat ga ik daar doen? Dat kunnen jullie je vast niet voorstellen, hè? Haar lippen bewogen niet, maar zo sprak ze hen toe. Jullie allemaal vastgekluisterd, jullie kunnen nergens heen. Jullie kunnen niet vooruit - en trouwens ook niet achteruit. Maar ik ben niet zo. Ik heb werk dat ik moet afmaken. Een missie die ik moet vervullen. En daarom ben ik zo vrij om vóór jullie weg te gaan... Aomame keerde haar zwijgende publiek de rug toe en begon voorzichtig aan de afdaling van de noodtrap. De brute kou van het staal beet in haar voetzolen. De kille wind, die nog niet zo lang geleden april had begroet, speelde met haar haren en onthulde nu en dan haar misvormde linkeroor.' (einde hoofdstuk 1 van deel 1)