Een fantastisch eerbetoon aan een autonome geest

Vanaf 1961 maakte Renate Rubinstein furore met stukken die zij onder de naam ‘Tamar’ in Vrij Nederland publiceerde. Dertig jaar na Rubinsteins overlijden brengt Ronit Palache via de bloemlezing Bange mensen stellen geen vragen een ode aan haar autonome geest. Aan de hand van Rubinsteins gepubliceerde en ongepubliceerde autobiografische teksten, columns, lezingen en brieven, krijgt de lezer een intiem beeld van een ambivalente vrouw die er niet voor terugschrok zichzelf en anderen de waarheid te zeggen.

‘Tamar’ was in de jaren 60 de eerste en de bekendste columniste van Nederland; ze was tegendraads, persoonlijk en controversieel. Het was onder dat pseudoniem dat Rubinstein op 9 september 1961 in de krant Vrij Nederland het stukje ‘Intree’ schreef, dat later te boek zou komen te staan als de allereerste column die ooit in Nederland is verschenen. Ze hield het 29 jaar vol, met twee korte tussenpozen. Tamar begon op de vrouwenpagina en in haar eerste stuk maakte ze daar op kenmerkende wijze al gehakt van. Rubinstein nam geen blad voor de mond.

De lijst met onderwerpen waarover Rubinstein schreef is eindeloos, van hoogdravende tot laag-bij-de-grondse kwesties. Of de stukken nu gingen over haar liefdesleven, het gemis van haar in de oorlog vermoorde vader, de moeilijke relatie met haar moeder, het koningshuis, het feminisme of alledaagse zaken als roddelen: ze waren altijd origineel, eigengereid en spraakmakend. Ze schreef openhartig over haar Joodse achtergrond, haar pijnlijke scheiding, haar opvattingen over de maatschappij en haar ziekte multiple sclerose. Je krijgt een goed beeld over hoe Rubinstein over de zaken dacht. Het mooie van de stukken in dit boek is dat ze soms een tijdsbeeld geven, of dat ze voor onze tijd nog relevant en actueel zijn. De maatschappijkritische columns, hoewel sommige meer dan vijftig jaar geleden geschreven, verdienen het nog altijd om gelezen te worden. Boeiend om dit alles te lezen.

Palache heeft de stukken thematisch gerangschikt. Tijdloos zijn de beschouwingen over de liefde. Het relaas van haar geheime verhouding met Carmiggelt, ‘de meest getrouwde schrijver van Nederland’, na haar dood gepubliceerd in Mijn beter ik, sloeg in als een bom. De manier waarop Rubinstein schrijft over deze late, grootste, liefde is nog steeds ontroerend. De stijl van haar werk blijft opvallend fris. Bange mensen stellen geen vragen is een fantastisch eerbetoon aan een dappere en uiterst getalenteerde vrouw.