Impotent, doch vol verlangen

Na de lectuur van het essay Lof der schaduw (1933-1934) over de Japanse schoonheidsbeleving van de Japanse auteur Junichiro Tanizaki was ik nieuwsgierig naar diens literaire werk. Ik las Tanizaki’s laatste roman Dagboek van een oude dwaas (1961). Ook deze roman, bijna dertig jaar na het essay geschreven, verwijst regelmatig terug naar dezelfde esthetische standpunten zoals in Lof der schaduw worden verwoord. Dit terzijde want Dagboek van een oude dwaas handelt in de eerste plaats over destructieve seksualiteit en fetisjisme.

Junichiro Tanizaki schreef op het einde van zijn leven deze roman in dagboekvorm. Seksuele obsessie in de laatste levensfase is het centrale thema. De roman verhaalt immers over de ziekelijke, al jaren impotente grijsaard Utsugi Tokusuke die wordt gedreven door obsessieve erotische wensen. Fysieke omschrijvingen van het verval van zijn lichaam worden onbeschroomd neergezet: ‘Ik stapte uit bed en liep naar haar toe. Toen haalde ik mijn boven- en ondergebit uit mijn mond, legde ze in de doos op mijn nachtkastje en beet mijn kaken stevig op elkaar waardoor mijn gezicht zo veel mogelijk in elkaar schrompelde.’

Tokusuke voelt zich aangetrokken tot zijn schoondochter Satsuko, een voormalige revuedanseres, femme fatale en tevens de belichaming van het naoorlogse Japan. De dagboekfragmenten vertellen over het subtiele spel van aantrekking en afstoting want Satsuko verkoopt haar gunsten duur. De hartstocht van de oude dwaas gaat zo ver dat hij heel wat geld aan haar verbrast. Gevangen in zijn gekweld lichaam én in zijn fascinatie voor deze vrouw (en in het bijzonder zijn passie voor haar voeten), eist zijn lichaam uiteindelijk zijn tol.

Het dagboeknotities vol pijnlijke onthullingen over het najagen van zijn seksuele bevrediging en het inzicht in het belachelijke van die drift maken van Dagboek van een oude dwaas een uiterst aangename leeservaring.