Betoverende uitzichtloosheid

Beppe Fenoglio (1922-1963) wordt in het Nederlands dankzij De Bezige Bij herontdekt. Tot een jaar of tien geleden was enkel De drieëntwintig dagen van de stad Alba in het Nederlands beschikbaar in een prachtige uitgave van De Italiaanse Bibliotheek, maar daar is dus verandering in gekomen. En gelukkig maar, want alles wat ik tot nu toe al las van Fenoglio heeft me geraakt. Zijn proza is heel puur - zijn stijl doet me wat aan Hemingway denken. Zijn boeken gaan over het harde leven van arme boeren in de Langhe (Piemonte, Italië) net voor de Tweede Wereldoorlog, of over ex-partizanen die na die oorlog het normale leven moeten hervatten (en daar maar moeilijk in slagen). Vrolijk word je er niet van, maar wat Fenoglio wel lukt is zijn personages, hoe moeilijk ze het ook hebben en hoe ellendig hun leven ook is, waardig in het leven te doen staan.

Doem begint als volgt: "Het regende boven alle heuvels, daarboven in San Benedetto had mijn vader zijn eerste bui onder de grond te pakken. Hij was de donderdag daarvoor 's nachts overleden en we begroeven hem op zondag, tussen de twee missen door. Gelukkig dat mijn baas me drie goudstukken voorschot had gegeven, anders hadden we bij ons thuis geen sou gehad om de priesters en de kist en het eten voor de familie van te betalen. De steen zouden we later wel doen, als we er weer een beetje bovenop waren." Het boek eindigt met Agostino die zijn moeder onbedoeld hoort bidden, en haar gebed hoort afsluiten met de zin "En wij daarboven houden straks allemaal onze hand op het hoofd van Agostino, die een goed mens is en zich heeft opgeofferd voor zijn familie, en die alleen op de wereld zal zijn." De 120 bladzijden daartussen beschrijven het bijzonder harde leven van Agostino als knecht bij een strenge en gierige boer. Het is nauwelijks te bevatten dat het leven dat Fenoglio beschrijft zich afspeelt in West-Europa, geen honderd jaar geleden. De armoede is schrijnend. (Kan je je voorstellen dat je bij een naburige boerderij een lucifer moet gaan schooien om je olielamp aan te steken?) In die omstandigheden probeert Agostino een plek voor zichzelf te verwerven.

Fenoglio beschrijft de zoektocht van Agostino (spoiler: die zoektocht kent weinig succes) op zo'n manier dat je bewondering voor hem opvat, en geen medelijden, hoewel Agostino geen held is, maar meer een schuwe, afwachtende tobber. Staccato zinnen, nevenschikkingen, eenvoudige woordenschat, authentieke dialogen. Zo krijg je dus een klein literair meesterwerk, waar elke bladzijde een bewijs is van de humanistische idealen van de auteur.