21.4.21/8: Het was een lange vlucht: is het geen tijd om te landen?

Een koekoeksei, 'De Storm' van Shakespeare, Da Vinci's 'Mona Lisa', de appel van Newton, het trainingschema van Schwarzenegger, de metamorfose van een vlinder, de spiegel van Medusa en de donut.

Wat hebben die met economie te maken? Sterker nog, hoe kunnen deze en dan vooral die vetvadsige donut, voor een copernicaanse omwenteling in het economisch denken?

In 'De Donuteconomie' toont Kate Raworth wonderwel hoe dit wel kan. Hoe onwaarschijnlijk ook, de donut en de andere verwijzingen dienen als symbolen om in zeven stappen te groeien naar een andere economie, een ander economisch denken dat radicaal breekt met de klassieke theorie.

En het is niet zomaar dat de cover van dit boek gehuld is in het donkergroen van een schoolbord en er twee krijtjes prijken naast twee ruwgeschetste cirkels. Die twee cirkels, als een donut, spelen een centrale rol in het verhaal en de economische transformatie waar Kate Raworth voor staat.

Ergens eind jaren tachtig, de najaren van Thatcher en Reagan, studeerde Kate Raworth in Oxford economie. Maar na haar studies joeg ze geen carrière na bij een bank, in het bedrijfsleven of in de academische wereld, integendeel, ze trok naar Afrika en werkte er met lokale vrouwen aan een systeem van micro-krediet. Na Afrika volgde New York, waar ze voor de Verenigde Naties het Human Development Report mee vorm gaf en richtte ze zich als econoom, verbonden aan Oxfam, op de actuele maatschappelijke en ecologische uitdagingen, de puinhopen van het neo-liberale kapitalisme.

Toch besloot ze de economie niet eenvoudigweg de rug toe te keren. 'Deze bepaalt immers de wereld waarin we leven', schrijft ze: 'het denkkader ervan heeft, hoezeer ik het ook afwees, ook mij gevormd. Daarom besloot ik terug te keren naar de economische wetenschap en deze op haar kop te zetten. Wat als we in de economie nu eens niet begonnen met de gevestigde theorieën, maar de langetermijndoelen van de mensheid, en van daaruit op zoek gingen naar het economische denken dat ons in staat zou stellen die doelen te verwezenlijken? Ik probeerde die doelstellingen in een tekening te vatten, en hoe belachelijk het ook klinkt, het resultaat leek op een donut - ja, zo'n Amerikaanse donut, met een gat in het midden. ...in wezen gaat het om twee concentrische cirkels. Binnen de binnenste cirkel - het sociale fundament - bevindt zich menselijke ellende zoals honger en analfabetisme. Buiten de buitenste ring - het ecologische plafond - bevindt zich de aantasting van de planeet, door bijvoorbeeld klimaatverandering en afnemende biodiversiteit. Tussen deze cirkels in bevindt zich de donut, de ruimte waarin we, binnen de mogelijkheden van de planeet, kunnen voorzien in de behoeften van iedereen... Dit boek presenteert de belangrijkste inzichten die ik onderweg en door talloze gesprekken heb opgedaan - voorbeelden van manieren van denken die ik graag was tegengekomen toen ik aan mijn studie economie begon, en volgens mij deel uit horen te maken van de gereedschapskist van elke hedendaagse econoom. Deze denkbeelden zijn ontleend aan zeer uiteenlopende denkrichtingen, zoals de systeemtheorie en de takken van de economische wetenschap die zich bezighouden met ecologie, feminisme, instituties en gedrag... De mensheid wordt geconfronteerd met geweldige problemen, en het is in niet geringe mate te danken aan de blinde vlekken en verkeerde metaforen van achterhaalde economische denkbeelden dat we in deze situatie terecht zijn gekomen. Voor degenen die bereid zijn om te rebellerende, om in andere richtingen te kijken, om alles opnieuw in vraag te stellen en alles opnieuw te overdenken, zijn dit echter opwindende tijden.' (p15-17)

En dat is wat Kate Raworth ook met veel bravoure doet, als een ware beeldenstormer, de gevestigde theorieën ontmaskeren, de spons vegen over hun misleidende metaforen, symbolen en beelden en het krijtje ter hand nemen om nieuwe denkwijzen te schetsen. Economie is een kunst, chrematistiek een perverse obsessie.

En zo neemt Kate Raworth je mee op een economisch avontuur die ons in zeven stappen naar de geborgenheid binnen de donut zou kunnen brengen. Een tocht met verassende vergezichten terwijl je kennis maakt met boeiende mensen en hun ideeën en projecten. Want 'De donuteconomie' is geen nieuw economisch dogma, maar een route die ons veilig kan doen landen, want die dwaze vlucht heeft nu al lang genoeg geduurd. Laat Icarus maar vliegen.