Omdat het niet kan!

Op aanraden van anderen belandde ‘Het hout’ enige jaren geleden onder mijn lezersogen, ’t heeft mij vanaf het eerste hoofdstuk vastgepakt. Brouwers neemt geen blad voor zijn mond,

“Erectie. levend kunstwerk aan het lichaam des mans ook aan dat van ees kloosterlings. Mijn paal leunt tegen de prikkende pij die als een hittestolp over me heen hangt.”

Dit eerste hoofdstuk waarbij de ondraaglijke voorjaarshitte een ware aanslag vormt op de menselijkheid onder de grove Franciscaner-pij zet meteen de toon van het hele verhaal aan. Een toon die lijnrecht tegenover het vrome en serene beeld staat dat graag opgehangen wordt van het kloosterleven. ‘Het hout’ is hard, ongemeen hard en niettegenstaande dat we allemaal wel weten dat in dergelijke kunstmatige gemeenschappen, dogma’s, dictatuur, klikcultuur, indoctrinatie en onverdraagzaamheid welig tieren blijft het toch slikken. Des te meer omdat hier een escapade van wreedheden, pedofiele praktijken en geestelijke mishandeling wordt blootgelegd, weliswaar in de tijdsgeest van de naoorlogse jaren vijftig waar deze praktijken nog bejubeld of op ongeloof en dus onbegrip werden onthaald. Deze aanklacht wordt gedragen door de ontvoogdingsstrijd van Bonaventura die er als jonge naïeve leraar Duits is ingeluisd en na een reeks indoctrinaties besluit om in te treden als broeder. Eens die stap gezet wordt hij na het verschijnen van broeder Manseteus, ‘opvoedingsexpert(pervert) wegens te vriendschappelijk met de jongens in het pensionaat opzijgezet als de schotelvod-broeder die ’t vuile werk mag opknappen.

Bonaventura geestelijk murw geslagen weet dat hij dit niet kan aanzien, dit leven niet kan leiden maar tussen kennis en daad zit een muur van van indoctrinatie die hij maar niet kan doorbreken. Deze innerlijke strijd, dit eigen gevecht kan alleen geleverd en pas gewonnen worden nadat er zich een externe factor onder naam van Patricia aanbiedt.
In Brouwers geheel eigen stijl gaande van grandioos naar bijwijlen erg gehakt en zelfs hortend ontpopt ‘Het hout’ zich tot een meesterwerk waarbij je al dan niet affiniteit met het hoofdpersonage kan opbrengen maar nooit of te nimmer vrede kan hebben met een seksueel onaangepaste gemeenschap die zichzelf bevredigt op zij die onschuldig en weerloos zijn.

Jan Stevens, redacteur boekensite.gent