De waardigheid van Odette, Aboriginalvrouw

Voor wie de pakkende driedelige reeks op VRT: Metissen van België heeft gezien zal begrijpen waarom die beelden steeds maar terugkwamen in mijn hoofd tijdens het lezen van Het witte meisje. Het is het verhaal van het historisch koloniale onrecht en wreedheid voortkomende uit het imperialisme van de blanke man. Of het nu Congo, Brazilië, Suriname was om er slecht enkele op te noemen, want de opsomming is hallucinant, het blijft heden ten dagen nauwelijks te vatten dat dergelijk winstbejag en racisme de normaliteit waren. En eerlijk? Als ik onze huidige eigen verkilde maatschappij zie hou ik mijn hart vast. Dit mag nooit als een zogenaamde ‘tijdsgeest’ weggezet worden, de dekolonisatie moet verder gezet worden.

In deze hele onthutsende historiek neemt Australië een wel aparte plaats in omdat er hier meer dan racisme, sprake is van de uitroeiing van de Aboriginals en dit tot in de late jaren 60 van de vorige eeuw. Getuige zijn de 'Aboriginal Acts' en de ‘Stolen Generation’, kinderen van gemengde huwelijken werden naar speciale kindertehuizen gebracht.

Tony Birch is een Australische Aboriginal auteur, academicus en activist. Hij weet waarover hij schrijft. Met ‘Het witte meisje’ stelt hij ongemeen hard in een meeslepende zoektocht de verschrikkelijke gevolgen van het Australisch kolonialisme, de onderdrukking van Aborignals in contrast met de moed, de waardigheid en de levenskracht van Odette Brown als toonbeeld van de inheemse bevolking. Het is een fictief verhaal, ergens in een fictief dorp Deane maar het is en zal overal zo gebeurd zijn. Niettegenstaande het onrecht en het zichzelf zien als übermensch is het het ook een verhaal van een ongelooflijke tederheid en levenslange vriendschap.

Odette leeft alleen met haar kleindochter Sissy buiten het stadje niet ver van ‘de lijn’, een grenspad dat een eeuw geleden getrokken was om de Aboriginals te scheiden van de brave en vrome witte bevolking in het stadje. Ze neemt je mee in haar gedachten terug in de tijd, de oorzaak van het alleen leven met haar kleindochter. Birch doet dit zo mooi en zacht dat je niet anders kan dan Odette in je hart te sluiten. Zij woont niet ver van Henry Lamb, de schroothandelaar. Henry kreeg als jong kind een trap van een paard en kwam daar na twee maanden coma niet goed meer uit. Zwakzinnig niets mee aan te vangen zei zijn vader maar Birch dicht Henry meer verstand toe dat alle witten samen in het dorp, slechts een van al die prachtige figuren die het hele verhaal doorspekken en body geven. Prachtige diepgaande karakters die je samen met de sterkte van weinig woorden meevoeren in de bush.

De wankele en onrechtvaardige rust in Deane waar iedereen zijn plaats kent of op zijn plaats wordt gehouden wordt echter verstoord met de komst van de nieuwe stadsagent Lowe, staatsbewaarder en dus ook voogd van alle Aboriginal-kinderen in zijn district. Het is een minutieuze haarklover die de jacht opent op de witte Sissy om haar naar welzijnszorg te sturen, lees speciaal opvoedingstehuis. Terug op weergaloze wijze zet Birch dit personage neer en het ongemak bekroop mij dikwijl als dit persoon in beeld kwam. Onvermurwbaar, overtuigd van zijn eigen gelijk en uberdenken. Odette tracht Lowe nog te overtuigen tot enige empathie maar tevergeefs. Als Sissy dan ook nog wordt lastig gevallen door een nazaat van de Kanes, een verarmde witte boerenfamilie neemt Odette haar besluit. Ze gaat op zoek naar Lila, haar dochter en moeder van Sissy, die kort na de geboorte wegvluchtte. Waarom dat wordt op een spaarzaam maar trefzeker tempo nog blootgelegd.

Niettegenstaande een boek dat eindigt met een epiloog dikwijls voor mij een artificieel karaktertrekje heeft in de zin van ‘ik stop er nu maar even mee, het is genoeg geweest’ is hier de epiloog meer dan verantwoord om een prachtige zoektocht in het leven van een grootmoeder naar rechtvaardigheid te kaderen. Ik zie dit verhaal als een deel uit een bewogen strijd van een human being. Odette is een van die personages die je compromisloos in je hart sluit.

Ik kan tegen geen onrechtvaardigheid en dit heeft mij al meermaals zuur opgebroken maar ik voel mij klein als ik dit verhaal lees. Een fictief verhaal over de strijd naar een menswaardig bestaan. Een verhaal waarin de auteur, zelf deels afkomstig van Aboriginal-afkomst de vinger legt op het tere punt van het kolonialisme, het zichzelf verheven voelen.