tragedies uit de oudheid
Patrick Lateur, 1949, Beveren-Leie, studeerde klassieke filologie aan de KU Leuven en was van 1973 tot 2007 leraar Grieks en Latijn aan het Sint-Vincentiusinstituut te Gijzegem, bij Aalst. Van zijn hand verschenen heel wat studiewerk, dichtbundels, vertalingen en bloemlezingen, onder meer rond Anton van Wilderode en Guido Gezelle. Zijn passie is zijn vak, en deze Griekse tragedies mochten dus ook niet aan zijn canon ontbreken.
In de vijfde eeuw voor Christus lag in Athene naast de Acropolis het Dionysostheater, the place to be voor intellectuele ontspanning. Daar haalden de grootste tragici van de Griekse oudheid hun tot vandaag overgeleverde successen. In 534 v.C. wint Thespis de eerste theaterprijs, Aischylos in 472, en Sofocles in 442. Deze drie grootse namen domineerden de Atheense bühne in de eeuw van politieke en culturele hoogconjunctuur. Alle drie grepen ze voor hun stukken terug naar de oude verhalen over Koning Oidipous en Antigone. Bij alle drie stonden de krachten van de Goden centraal, het evenwicht tussen persoonlijke vrijheid en de staatswetten, moraliteit, macht, lotsbeschikking en hoogmoed en nederigheid. Van de drie bekleedde Sofokles naast zijn schrijverschap ook de meest vooraanstaande functies in de stad als legeraanvoerder, hoge ambtenaar, lid van het hoogste bestuursorgaan, en tot zijn negentigste was hij omringd door de culturele elite.
In 442 v. Chr., voerde Sofokles zijn Antigone op het toneel. Ondanks verbod door koning Kreon en de aanmaning van haar zus Ismene, begraaft Antigone toch haar broer Polyneikes die Thebe had aangevallen. Kreon sloot Antigone op in een rotsholte, het begin van een reeks zelfmoorden, die tenslotte koning Kreon zelf alle levensvreugde ontnamen.
In 429 v. Chr. verscheen het stuk Koning Oidipous, naar de vroegere koning van Thebe. Het orakel zei dat er pest uitbrak omdat de moord op koning Laios ongewroken bleef. De blinde ziener Teiresias maakte duidelijk dat Oidipous zelf zijn vader vermoordde en de oude koningin Lokaste huwde. Oidipous die ziende blind was, stak zich de ogen uit.
In zijn laatste levensjaar, 406 v. Chr., schreef Sofokles zijn tragedie over het einde van de blinde koning. Oidipous in Kolones. Daar kreeg Oidipous en zijn dochter Antigone asiel van koning Theseus, maar na broedertwisten, ruzie met Kreon en vervloekte zonen verdwijnt Oidipous op mysterieuze wijze in het heilig bos van de Euminiden.
In dit boek presenteert Patrick Lateur de volledige vertaling van de drie theaterstukken. Hij beschrijft ook waarom Sofokles in zijn tijd zo vernieuwend en gevierd was.
Van de oudheid tot nu bleven de drie tragici over Oidipous en Antigone een inspiratiebron voor schrijvers, kunstenaars en menswetenschappers. Sigmund Freud bracht in 1900 met zijn Traumdeutung de oude koning weer helemaal tot leven, na hem volgden Carl Gustav Jung, Jacques Lacan, Rene Girard en Gilles Deleuze. In de muziekwereld schreven onder meer Felix Mendelssohn en Igor Stravinsky hun Antigone en Oidipous, en natuurlijk blijven ze eeuwig gelezen in het onderwijs … Wie Grieks of Latijn studeert komt op z’n lessenaar ongetwijfeld ook Patrick Lateur tegen…
Synopsis
Oidipous en Antigone presenteert drie meeslepende tragedies over lot, rechtvaardigheid en moraliteit. Via extreme situaties confronteert Sofokles zijn lezers met figuren in wie wij ons vandaag de dag nog kunnen herkennen. In Koning Oidipous ontdekt de tragische held de schokkende waarheid over zijn afkomst, terwijl Oidipous in Kolonos het ontroerende slotstuk van zijn existentiële zoektocht onthult. Antigone draait om de strijd tussen persoonlijke gewetensvrijheid en de wetten van het regime. Alles speelt zich af binnen het spanningsveld tussen familie en staat, tussen macht en hoogmoed, menselijke autonomie en goddelijke almacht. Sofokles wist zijn toehoorders te verzoenen met het onontkoombare lot, dankzij de gratie, de harmonie en de rust die spreken uit zijn verzen en gezangen. Dankzij de sprankelende, nieuwe vertaling van meestervertaler Patrick Lateur kunnen wij nog steeds van de intense drama’s genieten.
