Vreugde en leed van een boekenbezitter
Indien je van boeken houdt als object, een gedreven lezer bent en/of geïnteresseerd bent in de kunst en het ambacht van het schrijven, dan kan je terecht bij Alberto Manguel. Hij werd in 1948 in Buenos Aires geboren uit Joodse ouders, maar leidde – in eerste instantie ook door het beroep van zijn vader, die ambassadeur was – een nomadisch bestaan. Tel Aviv, Parijs, Londen, Milaan… allemaal steden waar hij voor kortere of langere tijd verbleef. En in de loop van de jaren bouwde hij een reusachtige verzameling boeken op. Toen hij met zijn vriend in een oude pastorie in de Franse Loirevallei neerstreek, richtte hij de voormalige schuur in tot een bibliotheek waar zo'n 35.000 werken hun plaatsje vonden.
In 2015 verhuisde hij echter naar een veel krappere stek in New York. Probleem: wat met de boeken? Naar aanleiding daarvan schreef Manguel Packing my Library. An Elegy and Ten Disgressions (vrij vertaald: Mijn bibliotheek in dozen. Een elegie en tien uitweidingen.)
De auteur geeft zich meteen bloot als het soort van eigenzinnige verzamelaar, die zijn verzameling ook volgens een geheel eigen systeem ordent. En hij is bezitterig, als het op boeken aankomt. Hij leent er nooit eentje uit. Van zijn collectie afscheid moeten nemen, is dan ook aanleiding tot boosheid en rouw. Want, als elke bibliotheek eigenlijk een autobiografie is, dan is het ontmantelen en inpakken ervan zoiets als een zelfgeschreven in memoriam.
Op het moment dat hij echter denkt aan een laatste hoofdstuk van zijn lezend leven begonnen te zijn, wordt hem de functie van directeur van de Nationale Bibliotheek van Argentinië aangeboden (die hij zal uitoefenen van 2016 tot 2018). En daar moet, o ironie, de losse verzamelaar doen wat hij voor zijn eigen bibliotheek niet deed, namelijk organiseren. Het brengt hem tot een aantal bedenkingen over wat een openbare, bovendien nationale, bibliotheek moet zijn: een baken voor een vrije samenleving van alle burgers zonder uitzondering. Boeken zijn belangrijk, want als ze dat niet zouden zijn, dan zou niet elk totalitair regime censuur willen uitoefenen… desnoods door ze te verbranden.
Als je van Packing my Library een praktisch antwoord verwacht op de vraag welke boeken je moet houden in geval van verhuis en welke niet, en wat je best doet met de boeken die je niet bewaart, kom je bedrogen uit. Wél wordt de lezer, onder meer, getrakteerd op beschouwingen over het ondefinieerbaar moment van de inspiratie, over de mythe die wil dat een artiest moet lijden om creatief te zijn, over wrok, wraak en vergiffenis, over de onvolkomenheid van de taal en van de menselijke artistieke scheppingskracht, over de moeilijkheid om dromen te beschrijven maar ook over de mogelijkheid om ze als literair materiaal te gebruiken, over woordenboeken en over de stichting van Buenos Aires. Figuren als Kafka, Shakespeare, Cervantes, Borges (de blinde Argentijnse grootmeester voor wie Manguel ooit voorlas) en Dante passeren de revue.
Een mogelijke kritiek is dan ook, dat het betoog wat uiteenloopt. Maar ten slotte leiden alle eindjes naar de boeiende en hogelijk geletterde persoonlijkheid van Manguel, met wie het goed toeven is.
Packing my Library, verschenen in 2018, heeft een open einde. Wat er met Manguels boekenschat is gebeurd, kom je niet te weten. Luttel speurwerk op het internet leert echter dat hij die in 2020 geschonken heeft aan het Centro de Estudos de História de Leitura (Centrum voor onderzoek naar de geschiedenis van het lezen) in Lissabon.
