Sneeuw, hond, voet en bergen
Wat heeft de Italiaanse literatuur tegenwoordig met bergen? De helft van de hype van naar het Nederlands vertaalde Italiaanse boeken van het laatste decennium betreft boeken met de Italiaanse Alpen als decor of zelfs als hoofdpersonage. Ik las Marina Bellezza van Silvia Avalone, Eva slaapt van Francesca Melandri en Tussen twee werelden van Franco Faggiani. En dan is er natuurlijk Paolo Cognetti die van het beschrijven van bergen, bossen, zon en sneeuw het handelsmerk van zijn oeuvre schijnt te maken. Heeft de fascinatie te maken met het ontzag van de eenentwintigste-eeuwse stadsmens voor de ongereptheid en uitgestrektheid van het hooggebergte, de laatste ‘echte’ natuur die ons in West-Europa nog rest? Een nieuwe poging in de zoektocht naar onthaasting en authenticiteit?
Wie op zoek is naar rustgevende plaatjes van alpenweiden en besneeuwde toppen, moet dat niet doen in Sneeuw, hond, voet van Claudio Morandini. Dat speelt zich af in het onherbergzame gebergte, gevaarlijk en nietsontziend. Het is daar dat Adelmo zich heeft teruggetrokken, al bijna zijn hele leven lang, na een vage jeugd met weinig vrienden, als boer met enkele koeien en alle menselijke contact zoveel mogelijk mijdend. Adelmo is niet bepaald een vrolijke jongen en wil vooral alleen zijn in zijn berghut, terwijl hij zijn eenzaamheid en centen bewaakt. Hij bezoekt zoals elk jaar voor de winter nog één keer het dorp om voorraden in te slaan, vooral wijn en brood. Daar blijkt dat hij er de vorige week al is geweest, maar dat is hij vergeten. Het is de introductie van het centrale thema in het boek: het falende geheugen van Adelmo en de daarbij horende vragen over de betrouwbaarheid ervan. We hebben na een tijdje door dat Adelmo van dag tot dag leeft, of zelfs van uur tot uur, in een heel eigen wereld die helemaal niet helder is. En zo gaan we uiteindelijk vragen moeten stellen, niet alleen over de betrouwbaarheid van het geheugen van Adelmo, maar ook over de gevolgen van zijn daden.
De hut van Adelmo bevindt zich hoog in de bergen, waar de lawines en de stormen het in de winter gevaarlijk maken. De onbarmhartigheid van de sneeuw speelt een grote rol in het verhaal, zeker wanneer de hut in het hart van de winter helemaal ondergesneeuwd raakt. Deze winter is Adelmo niet alleen in zijn hut. De komst van een hond lijkt hem terug in de realiteit te brengen – of was die hond er al eerder? Het duurt niet lang voor we de hoop op helderheid moeten opgeven, namelijk tot het moment dat Adelmo en de hond beginnen te converseren. Die conversaties zijn niet alleen zo goed en raak dat je je er geen vragen bij stelt, ze zorgen ook voor grappige momenten in dit voor de rest redelijk rauwe boek. Adelmo’s gesprekspartners beperken zich trouwens niet tot een hond.
Sneeuw en hond en … voet. De voet duikt het laatst in Adelmo’s leven op, en zit vast aan een lichaam dat bij de eerste dooi in de buurt van de hut aan de oppervlakte komt. Maar wat doet dat lichaam daar en wie was het voor het dood ging? En hoe ging het dood? Die vragen spoken door het hoofd van de lezer en soms ook door dat van Adelmo. Maar het boek is geen zoektocht naar een dader, eerder naar de herinneringen van Adelmo: wat doet die man daar en kan hij zijn eigen leven nog verhelderen?
Sneeuw, hond, voet is een prachtig boek, tegelijk wreed en mooi; tegelijk poëtisch en aards, niets verbloemends; tegelijk hilarisch en tragisch met het langzame in de vergetelheid geraken van het hoofdpersonage. Het is kort en intens, zeer de moeite waard, zo’n boek dat je nog even bij blijft. En de bergen zijn er gevaarlijk, ruw en ongastvrij.
