Onrust in Sparta en Rome
In 133 v. C. probeerde Tiberius Gracchus in Rome de agrarische problematiek op te lossen. Zijn pogingen om een landwet door te voeren mislukten. Met een groot aantal van zijn volgelingen werd hij gedood. Tien jaar later pakte zijn broer Gaius Gracchus de draad weer op.
'Aanvankelijk vermeed Gaius Gracchus het Forum en leidde hij een teruggetrokken bestaan van iemand die de omstandigheden van het moment tegenhad en de rest van zijn leven geen publieke activiteit zou ontplooien. Of hij nu bang was voor zijn vijanden of zo probeerde hen in een kwaad daglicht te stellen, het gevolg was dat sommigen hem verweten dat hij op die manier een afkeer van de politiek van Tiberius suggereerde. In feite was hij gewoon nog erg jong. Want hij scheelde negen jaar met zijn broer, die nog geen dertig was toen hij stierf. Toen na verloop van tijd bleek dat een leeg bestaan van luiheid en passiviteit, drinken en geld maken niet paste bij zijn karakter en hij zich ontplooide tot een gevleugeld redenaar, werd duidelijk dat hij zich niet afzijdig zou houden van de politiek. Toen hij de verdediging voerde van zijn vriend Vettius, leken de andere redenaar kinderen vergeleken bij hem en toonde het volk zich enthousiast op het lyrische af. De machthebbers raakten opnieuw gealarmeerd en spraken er onder elkaar dikwijls over dat zij niet zouden toestaan dat Gaius tot volkstribuun werd gekozen. Toevallig werd hij bij loting als quaestor toegewezen aan consul Orestes van Sardinië. Dit tot grote vreugde van zijn vijanden, maar ook Gaius was er niet rouwig om. Want hij hield van oorlog en had zich niet minder bekwaamd als militair dan als advocaat. Daar kwam bij dat hij ondanks zijn huiver voor de politiek en het sprekerspodium geen weerstand kon bieden aan het beroep dat het volk en zijn vrienden op hem deden, zodat een verblijf buiten Rome hem zeer goed uitkwam. Toch overheerst de mening dat hij een onversneden volksmenner was en veel meer dan Tiberius uit was op prestige bij de massa. Ten onrechte: het lijkt erop dat hij eerder door dwang van het noodlot dan uit vrije wil in de politiek verzeild raakte. Ook de redenaar Cicero schrijft dat Gaius de openbare ambten schuwde en verkozen had in rust te leven, totdat zijn broer hem in een droom verscheen en zei: "Wat aarzel je, Gaius? Een onontkoombaar noodlot heeft ons één leven en één dood als voorvechters van het volk toebedeeld."' (p107-108)
In zijn Parallelle levens vergeleek de Grieks-Romeinse historicus Plutarchus (ca. 45 n.C.-ca. 120 n.C.) telkens een beroemde Griek met een al even bekende Romein. Voor 'Vier levens' kozen vertalers Meijer en van Rossum niet voor de mythische figuren Theseus en Romulus, niet voor de machthebbers Alexander de Grote en Julius Caesar, niet voor de spitsvondigheden van redenaars Demosthenes en Cicero, maar wel voor de daadkracht van de Spartaanse leiders Agis en Cleomenes en de Romeinse broers Gracchus. Wat deze vier personen verbindt is hun revolutionaire optreden. Deze vier hervormers trotseerden de toenmalige gevestigde orde om de sociale ongelijkheid in hun samenleving te bevechten. Ze probeerden het burgerschap open te breken voor tot dan toe genegeerde groepen en een verregaande herverdeling van de rijkdom te realiseren. Vier levens is tevens een intrigerend portret van de in Sparta en Rome heersende mentaliteit, waarop de hervormingen van deze voor de oudheid unieke figuren stukliepen.
Plutarchus schrijft, ondanks de honderden jaren die hem scheiden van de feiten, alsof hij er zelf getuige van was, kleurt zijn verhalen met anekdotes en roddels, brengt het op smaak met een grove korrel zout. En de vertaling door Meijer en van Rossum overbrugt op zijn beurt moeiteloos de bijna tweeduizend jaar sinds Plutarchus de biografieën schreef in het oud-Grieks. De lange klassieke zinnen voelen verrassend hedendaags aan.
De levens en ideeën van deze vier hervormers wordt vandaag met de dag actueler, nu de sociale ongelijkheid, de kloof tussen arm en rijk, alsmaar groter wordt. En zo blijft dit antiek werk nog altijd brandend actueel.
