Tijdloze tristesse, Vorosjylovhrad

Wanneer zijn broer opeens verdwijnt, keert de 33- jarige Herman, naar zijn Oekraïnse geboortestad terug: Vorosjylovhrad, in de streek van de Donbas, waar Rusland vandaag zijn pijlen op richt.

Herman wordt daar willens nillens eigenaar van het tankstation van zijn broer. Een verwaarloosde plek met een bouwkeet, een zendmast, een paar schietstoelen, bediend door twee randfiguren, waarvan de ene een Roma uit Georgië en de ander een eigenzinnige klusjesman, verslaafd aan prostitués.

Serhi Zjadan schrijft een donkere roman. Scènes spelen zich af in overvolle huizen, op leeg asfalt, in ondoordringbare maïsvelden (die in het geheim toch bereden of vertrapt worden), in het pikkedonker, in storm en regen, in een kramakkige bus. In al deze oorden verschijnen verdachte figuren, die uit zijn op wraak, afpersing, smokkel. Als lezer waan je je de hele tijd toeschouwer in een hoekje van een maïsveld, bang afwachtend wie er nu zal verschijnen.

Door in dit boek te duiken, kan je je beter voorstellen wat corruptie betekent. Drugsbaronnen kunnen evengoed maïsbaronnen zijn. De macht van deze meedogenloze enkelingen - men noemt ze oligarchen in de politiek - kunnen enkel bestaan door een beleid en een rechtspraak die straffeloosheid bestendigt. De wet van de sterkste bindt de zwakkeren aan zich door angst, bedreiging en vermeende privileges. Als lezer ben je dan ook getuige van de vernietiging van een klein stukje wereld door een spiraal van kwaad en geweld.

De Donbas is een streek met kolen en olie. Eens rijk in de Sovjettijd, nu verpauperd en opgeëist. De mensen willen graag terug naar dat oude, omdat niets naar hen toe-komt. De eindeloze tristesse toont de schrijver ons in prachtige beschrijvingen van het donker, hopeloze personages, haperende en gehavende constructies overal.

De beschrijving van de omgeving weerspiegelt de ingehouden spanning. De dialogen zijn kort. In elke gesprek schuilt wantrouwen, schuld, verdachtmaking, jaloezie ... Liefde mag het licht niet zien. Zelfs op een feest wordt verkracht in het donker. Verrassend: het zijn meestal vrouwen die hierin het voortouw nemen. Gevloek, dronkenschap, kalasjnikovs, een uitgebrande tankwagen, een opgeknoopte hond , nachtmerries, vormen het decor van een man die terug in contact komt met zijn vroegere makkers en uit loyauteit met hen en zijn broer, en blijft tot de mist terug optrekt.

Het lijkt alsof de tijd stilstaat in deze roman. De sleur van het dagelijkse en de chronische stress van onzekerheid knaagt aan de voortgang. Als lezer verdwaal je mee in tijd en ruimte. Verveling slaat een gat. Op de duur kleeft ze aan jou, en wil je uit deze hele sfeer ontsnappen. Maar daarvoor heb je meer dan 350 bladzijden nodig ...

Knap werk!