Pakkend & ontroerend
Tussen alle soorten liefdes neemt de liefde tussen broers en/of zussen een heel aparte plaats in. Soms gaat het goed, soms wat minder maar wat nooit verandert is het delen van hetzelfde bloed. In Zomervacht heeft de relatie tussen broers wel een heel bijzondere vorm.
Het verhaal: de 13-jarige Brian woont met zijn vader in een aftandse caravan op een afgelegen terrein. Die huren ze van twee nogal schimmige figuren die ook al geen voorbeelden van goed burgerschap zijn. Brian heeft een broer, Lucien, die door zijn verstandelijke en fysieke beperking in een instelling verblijft. Heel af en toe gaan ze bij hem op bezoek en dan is er in de ogen van Pa weer aan een plicht voldaan. Die regeling komt op de helling te staan wanneer de instelling moet worden gerenoveerd en de bewoners tijdelijk een ander onderkomen nodig hebben. Een probleem voor Lucien want zijn moeder is op huwelijksreis met haar nieuwe echtgenoot en Maurice wil zijn zoon niet bij zich. Tot hij hoort dat de instelling een financiële vergoeding voorziet. Plots wil Pa hem wel. Hij liegt erop los wanneer er controleformulieren moeten worden ingevuld over de plaats en zorg die hij Lucien kan geven en dus komt Lucien naar de caravan. In tegenstelling tot wat Brian heeft verwacht gaat zijn Pa niét voor Lucien zorgen maar krijgt hij de volledig zorg op zich.
Er is niet alleen de verantwoordelijkheid voor het douchen, de medicatie en het verschonen van Lucien, hij moet ook nog zien dat Jean en Henri, de verhuurders van de caravan niet te weten komen dat Lucien tijdelijk bij hen woont. Al die verplichtingen zijn eigenlijk veel te zwaar voor een jongen van zijn leeftijd met als gevolg dat angst en stress nooit veraf zijn. De communicatie met Lucien verloopt niet van een leien dakje door diens verstandelijke beperking en dus zal Brian moeten leren hoe hij met hem om moet gaan en wat Lucien eigenlijk wil. De zorg voor Lucien laat hem groeien als persoonlijkheid, hij verkent zijn grenzen en zijn emoties en dat zorgt ervoor dat hij sneller volwassen wordt dan onder normale omstandigheden het geval zou zijn. Dat is ook hard nodig want van zijn vader moet hij niks aan hulp of ondersteuning verwachten.
Op het terrein woont er nog een tijdelijke huurder, Emile. Hij doet in de roman dienst als een soort plaatsvervangende vaderfiguur. Brian kan bij hem terecht voor hulp en advies al is het nooit erg duidelijk of hij wel zo betrouwbaar is als het lijkt. Het is zo klaar als een klontje dat Emile ook zijn geheimen heeft. Dan is er ook nog Selma, een meisje dat Brian ontmoet heeft in de instelling. De 19-jarige Selma heeft het verstand van een kind maar heeft wel enig benul van lustgevoelens. Ze projecteert die op Brian en diens seksualiteit. Alweer een verwarring voor het toch al woelige emotionele leven van een puber. De ritjes die hij heimelijk met Selma maakt op zijn oude brommer geven hem eventjes een ontsnapping uit zijn zware verantwoordelijkheden. Brian geeft echter niet op en hij blijft doorgaan om zo goed als mogelijk voor zijn broer te zorgen. Waar hij in het begin onzeker en angstig is wordt zijn relatie met zijn broer steeds gemakkelijker naarmate de zomer vordert. Ze leren elkaar begrijpen en wat nog belangrijker is, Brian leert dat hij emotioneel afhankelijk is van Lucien. De zorg voor Lucien geeft hem immers een doel waardoor ze elkaar nodig hebben. Dat zijn broer meer is dan alleen een last leert hij op een harde manier. Na een geheim ritje met Selma is Lucien verdwenen. De paniek die hij voelt bij de zoektocht naar Lucien doet hem beseffen wat liefde voor zijn broer is en wat verantwoordelijk zijn voor een ander betekent.
Het meest onsympathieke personage is wel Maurice, de vader. Ik kreeg wat van die man. Zijn moreel kompas is volkomen tilt geslagen. Egoïstisch en onverantwoordelijk. Steeds uit op persoonlijk gewin. Manipulatief, onbetrouwbaar en geweldig irritant. Geen wonder dat Brian heen en weer wordt geslingerd tussen loyaal zijn aan zijn vader en enorme teleurstelling omdat hij er nooit voor hem is. Het feit dat hij niet op zijn vader kan rekenen zorgt er uiteindelijk wel voor dat hij meer zelfvertrouwen krijgt en de zorg voor Lucien zeer ernstig gaat nemen. Het komt vooral door het schrijftalent van Jaap Robben dat deze figuur mij zo ergert dus dat is dan weer wel positief. Dat deze roman genomineerd werd voor de International Booker Prize verbaast me niets.
Net als dieren die tijdens de zomer een andere vacht krijgen, veranderen ook Brian en Lucien tijdens de zomer die ze met elkaar doorbrengen. De verandering die ze doormaken is hun eigen ‘zomervacht’ waardoor hun relatie voor altijd verandert. Zelden heb ik een boek gelezen waarin het gedrag van een 13-jarige mij zo ontroerde. De manier waarop dit kind zijn best doet ondanks het sociale isolement waarin hij leeft, de fouten die hij maakt bij het proberen, ook de vrolijke momenten die ze samen hebben en de zorg die hij geeft aan zijn broer zijn evenzovele bewijzen van wat er te bereiken is enkel en alleen door iemand graag te willen zien. Zien klopt hier in elke betekenis van het woord. Familie is bij Brian en Lucien meer dan een woord, het is een begrip tussen de broers. Het feit dat het verhaal vertelt wordt vanuit het oogpunt van Brian geeft een extra emotionele lading aan het verhaal. Dat de roman een open einde heeft klopt naar mijn gevoel volledig. Er is immers geen oplossing voor de problemen van Brian. Zelfs als Lucien terug is naar de instelling blijft dit kind achter in een achtergesteld milieu en met een onverantwoordelijke vader.
Wie wil ontroerd worden door een verhaal over familie en zorg, over proberen een communicatie tot stand te brengen, over doorzettingsvermogen en geluk vinden in kleine dingen, die beveel ik van harte deze aangrijpende roman aan. Lees hem!
