Een psychologische mokerslag, schrijnend

‘Badante’ ik kende het begrip niet maar het komt van badare uit het Italiaans, zoveel als ‘verzorgen.’

‘Badante’ wordt in het Italiaans gebruikt voor een persoon, uiteraard vrouwelijk die thuis en ook meteen inwonend voor hoogbejaarden zorgt, een job die Italiaanse vrouwen niet meer willen invullen. Dit is geen vingerwijzing want hier bij ons in Vlaanderen is het zelfs onbestaand dat zoiets zou mogelijk zijn. En dan komen we onmiddellijk in de wereld van de migranten terecht. Dit is ook wat Marco Balzano van de fenomenaal sterke roman ‘Ik blijf Hier’ aan de kaak wou stellen. Iets waar hij met zijn literair talent schitterend in geslaagd is.

Het is het hedendaagse verhaal van de vrouwelijke migrant, goed voor 30 % van de migranten op deze wereld. Het opent meteen ook de ogen dat men desondanks steeds een beeld schept van de mannelijke migrant nog steeds gestoeld op de naoorlogse wereld toen vele duizenden mannelijke migranten arbeidskrachten werden ingezet in de mijnbouw, landbouw en nijverheid. Dat er nu meer dan ooit vrouwelijke migranten naar elders trekken heeft veel te maken met onze welvaartsstaat waar de gemiddelde leeftijd blijft stijgen en dus ook de zorg voor ouderen. Niet alleen daar maar ook in onze eigen huishoudens van tweeverdienende of alleenstaande hoogopgeleiden die in de ratrace van hun bestaan en het hoog houden van hun cultus geen tijd meer hebben voor huishouden en opvoeding worden vrouwen aangetrokken voor de zorg. Een hardnekkig vooroordeel.

De Roemeense Daniela besluit als bandante haar gezin achter te laten en in Italië te gaan werken. Een gedwongen keuze. Ze heeft twee kinderen die zij wil laten studeren en haar man Filip draagt niks bij in het huishouden, hij is niet alleen werkloos maar ook doelloos. Eens zij haar besluit heeft genomen licht ze niemand in en vertrekt zonder enige duiding of zelfs een briefje achter te laten. De confrontatie met haar gezin na dit besluit zou te groot zijn.

Het verhaal start met Manuel waar hij gezien doorheen zijn eigen ogen het uit elkaar gerukt gezin beschrijft. Balzano schreef deze familieroman met drie vertellers, ook zijn zus Angelica én moeder Daniëla vertellen hun verhaal en hun wereld, omdat elk gezinslid zijn eigen keuzes maakt en geconfronteerd wordt met die van de andere gezinsleden. De vader en de grootouders verschijnen zijdelings, zij zijn er, vullen mee het verhaal maar hebben minder impact. Manuel zijn verhaal eindigt als hij op een dag een brommerongeluk krijgt en in coma geraakt. De ontwrichting van het gezin krijgt een nieuwe nauwelijks te verwerken klap.

Het is Daniela die aan het ziekenbed van Manuel de rol van verteller opneemt en tegen haar niet-comunicatieve zoon haar levensverhaal als bandante vertelt. Het is het schrijnend verhaal van onbegrip, minachting en grotesk gedrag van zij die menen beter te zijn dan anderen. Het is ook het verhaal van de ‘Italiaanse Ziekte’, de burn-out van de huishoudelijke hulpen onder erbarmelijke arbeids- en leefomstandigheden. Ook hier dringt Balzano diep in de hoofden van zijn karakters en zet die zo empatisch en levensecht voor dat je dikwijls het slikken van je eigen strot zal voelen.

Als Manuel na een maand ontwaakt neemt Angelica de rol van verteller over. Zij is de toekomst, wil vooruit maar de belemmering en weerstand is groot. Daniela vastgeroest in haarzelf als badante, Manuel volop in zijn revalidatie op zichzelf gericht, een afwezige vader en er alsnog willen zijn als deel van de familie maken haar nog halsstarriger dan ze was.

Zonder grote woorden maar in een prachtige taal beschrijft Balzano in Als ik terugkom de psychologische mokerslagen die elk lid van een familie krijgt bij een gezinsontwrichting. Het doet je bijwijlen huiveren en wensen dat dit nooit mag voorkomen in je eigen gezin maar tegelijkertijd is de vereenzelviging met elk gezinslid zo sterk dat je kan ‘begrijpen.’

Jan Stevens, redacteur boekensite.gent
Alle info over dit boek vind je op https://www.singeluitgeverijen.nl/de-arbeiderspers/boek/als-ik-terugkom/