Principes of loyaliteit?
Beste vriendinnen Maryam en Zahra zijn tieners in het Karachi van 1988. De lezer leert de zelfzekere Maryam en de ernstige Zahra kennen in de maanden voor de dood van dictator Zia-ul-Haq. Een foute inschatting in het feestgedruis na zijn dood heeft gevolgen. Dertig jaar later leven beide vrouwen in Londen. Maryam is hoog opgeklommen in de techwereld en Zahra leidt de grootste burgerrechtenbeweging van het Verenigd Koninkrijk. Hun vriendschap is nog even hecht. Maar wat als de keuzes waarheen hun carrières hen leiden hen steeds vaker tegenover elkaar plaatsen?
Auteur Kamila Shamsie is geboren en opgegroeid in Pakistan en woont momenteel afwisselend in Londen en Pakistan. Dat ze beide leefomgevingen goed kent, valt op in Beste vrienden. Zo wordt Zahra’s vader gewaarschuwd als hij als tv-presentator niet duidelijk genoeg de dictator steunt en moet er aan de telefoon opgelet worden want de Pakistaanse geheime dienst kan meeluisteren. De toon wordt nog scherper in het tweede deel van het boek waarin beide vrouwen volwassen zijn en via hun werk in Londen in contact komen met macht en de uitwassen ervan. Zo bekritiseert de schrijfster bij monde van Zahra de Britse uitwijsprocedures tegen vreemdelingen die onduidelijk zijn, lang kunnen aanslepen en tot een werkverbod met daaruit voortvloeiende financiële gevolgen voor hele families leiden. Ook de omstandigheden in detentiecentra voorafgaand aan deportatie klaagt ze aan.
De taal is mooi, zonder vergezocht te zijn. Over de oorzaken van oude ruzies wordt gezegd: ‘Maar nu, dertig jaar later, waren die gevoelens eerder verwelkte uitlopers dan scheuten van razernij.’ Hoewel Shamsie zelf mooie beelden en zinnen gebruikt, is het jammer dat er in de vertaling (van de hand van Anne Jongeling) en bij de eindredactie een en ander fout gelopen is. Regelmatig loopt een zin net niet helemaal lekker en het aantal grammaticale fouten en tikfouten is hoog.
De karakters van beide vrouwen worden grondig uitgediept. Reeds als tiener zijn ze meerlagig: Maryam is zorgeloos, maar heeft door voluit voor haar beste vriendin Zahra te kiezen ook offers gebracht. Ze is soms onethisch en vindt het niet erg om haar handen vies te maken. Ze is dan ook de ‘Patriarchenkleindochter’. Ze komt uit een rijk nest met een grootvader, de Patriarch, die betaalde om dingen gedaan te krijgen en reeds als kind vindt ze macht niet noodzakelijk iets vies. Zahra is veel onzekerder. Ze groeit op in een politiek en sociaal bewust gezin. Net zoals haar vader wordt ook zij een sociaal geëngageerde en extreem principiële volwassene. Ze is echter ook ambitieus en soms afgunstig. Logischerwijs werkt de achtergrond van beiden niet enkel door in hun persoonlijkheid en hun standpunten, maar ook in hun handelingen. Al ligt een vriendschap tussen twee zo verschillende vrouwen niet voor de hand, hun loyaliteit aan elkaar zit diep, want hun vriendschap gaat verder terug dan hun herinneringen. Ook als volwassen vrouwen met een carrière die soms botst, gaan ze elke zondag wandelen en is Zahra meter van Maryams kind. Wanneer mensen uit hun verleden plots weer opduiken, moet er een duidelijke keuze gemaakt worden tussen loyaliteit en principes. Het is een boeiend vraagstuk dat de benodigde ruimte krijgt.
Doordat Kamila Shamsie haar tijd neemt om de karakters psychologisch uit te werken en er niet bijzonder veel gebeurt, kent het boek een traag, kabbelend tempo dat niet alle lezers zal kunnen bekoren. Als je je echter laat meevoeren, ontdek je humor. Zo wordt over ‘de jeugd van tegenwoordig’ opgemerkt:
‘We hadden geen flauw benul op die leeftijd!
Zij ook niet, ze hebben alleen meer dingen om geen flauw benul van te hebben.’
Ook is er door dat trage tempo tijd voor een stevige onderbouwing van die sterke vriendschapsband. Je gelooft in die vriendschap, ondanks de verschillen tussen de twee vrouwen. Ook de dialogen zijn sterk en geloofwaardig, net zoals de scènes die je zo voor je ziet. Dat alles creëert een knap boek dat toont dat een traag verteltempo geen probleem hoeft te zijn.
Deze recensie verscheen eerst op Hebban.nl
