Onuitwisbaar historisch liefdesverhaal

Naar aanleiding van de opera De bekeerlinge (2022) van componist Wim Henderickx, herlas ik de gelijknamige roman (2016) van Stefan Hertmans.

Kort, wat mij vooral boeide, over de opera in Gent op donderdag 2 juni 2022: sterke beelden uit het historische verhaal (libretto was een nieuwe tekst, enkel de laatste zin uit Hertmans' roman "De wereld tolt..." opgenomen), prachtige muziek met diverse instrumenten, de percussie als gangmaker, prachtige zang- en acteerprestaties van vooral de Belgische sopraan Lore Binon (hoofdpersonage Vigdis/Hamoutal)), de Zuid-Afrikaanse bariton Luvuyo Mbundu (rabbijn Joshua Obadiah) en de koren, prachig eindbeeld met een kaddisj (joods gebed) en liggende mensen op de scène.

De roman De bekeerlinge beschouw ik als het beste literaire werk van Stefan Hertmans vanwege de veelzijdige gelaagdheid, de taal, de zintuiglijkheid (natuur, landschap), thema's, muziek, ...

Vooreerst leef ik mee met het historische liefdesverhaal uit het einde van de elfde eeuw tijdens de eerste kruistochten: de queeste van de jonge christelijke vrouw Vigdis Adelaïs uit Rouen, die haar joodse geliefde en man volgt in zijn geloof (na haar bekering is haar naam Sarah Hamoutal) en na zijn gruwelijke dood door de kruisvaarders, op zoek gaat naar haar ontvoerde kinderen.
Een tweede verhaallijn is de zoektocht van het schrijverspersonage Hertmans in de voetsporen van de historische personages vanuit het Provençaalse dorp Monieux, waar Hertmans ook regelmatig woont en werkt. Dit leidt soms tot verrassende en intense ontmoetingen tussen Vigdis/Hamoutal en de schrijver in bijvoorbeeld de crypte Notre-Dame-du-Port in Clermont-Ferrand (p. 106).

Door het historische met het actuele te verbinden, houdt Hertmans zijn lezers ook een spiegel voor: hoe kijken wij naar onze wereld in crisis (oorlog, vluchtelingen en vreemdelingen op de dool) vanuit de geschiedenis van een vluchtelinge uit de elfde eeuw?

Bovendien - een belangrijk gegeven voor mij als lezer van Hertmans - is als een "verborgen weefsel", rijk aan "vitale melancholie" (zie Sneeuwdoosjes : essays, uit 1989), het hele oeuvre van de schrijver opgenomen: zo bijvoorbeeld verwijst "een reusachtige, vreemde wolk ..." uit de roman (p. 138) naar het bekende en dus klassieke gedicht Late vormen (uit de bundel Annunciaties (1997; opgenomen in de verzamelbundel uit 2005, Muziek voor een overtocht).

Hoewel het liefdesverhaal hard en pijnlijk eindigt met de dood van Hamoutal, biedt volgend fragment (p. 308) als een "oude kracht", net voor de ontdekking van de "schat van Monieux", geluk, hoop en troost.

"Maar dit was niet het einde.
Er is een kleine plek in de ruïnes boven het dorp waar ik zomers na elkaar uitzonderlijk gelukkig ben geweest. Het is een veldje met droog gras, de schilfers van dode kerselarentakken dwarrelden in de hete zomerwind neer als zwarte sneeuw, sommige belandden in mijn haren en op de bladeren van het boek dat ik zat te lezen. Ik zat er middagen lang nietsvermoedend te kijken naar het schuivende licht op de hoogvlakte, hoorde het krassen van de kraaien weergalmen tegen de rotswand boven mij, en luisterde naar de sublieme muziek van Sébastien de Brossard: "Ego sum pastor bonus" - God stelt de stervende gerust en zegt dat Hij de goede herder is."