Het heden begrijpen door het verleden te bestuderen

Vijftien dagen lang heb ik gelezen aan deze turf over het leven van Marcus Tullius Cicero (weliswaar in de Engelse versie). Het is dan ook een bundeling van drie apart verschenen delen: Imperium (2006), Lustrum (2009) en Dictator (2015).

Als ik niet beter wist, ik zou denken dat deze boeken geschreven werden met het heden in gedachten. De bestorming op het Capitool in de US in januari 2021, de manier waarop heersers belust op macht (Trump, Putin...) de democratie buitenspel willen zetten, dat zijn gebeurtenissen die veel gelijkenissen vertonen met wat in het midden van de eerste eeuw voor Christus in Rome gebeurde. Het is alsof de auteur ons aan de hand van de geschiedenis wilde waarschuwen voor wat ons te wachten stond.

Ik was nooit een fan van Cicero. Ik herinner me hem uit mijn lessen Latijn uit het middelbaar als iemand die, als dat hem dat goed uitkwam, regelmatig van kamp veranderde. Mijn indruk over Cicero werd bevestigd in de "Masters of Rome" serie van Colleen McCullough die vooral focust op het leven van Caesar. Na het lezen van deze trilogie van Robert Harris (die duidelijk een fan is van Cicero) heb ik echter iets meer sympathie voor de man wiens redevoeringen we in het zesde middelbaar (de "retorica") voorgeschoteld kregen. Cicero blijft een zenuwpees die als "nieuwe man" geen kans laat liggen om links en rechts mee te graaien wat hij kan, maar wanneer puntje bij paaltje komt blijven zijn principes overeind in een wereld die op een kantelpunt staat.

Als lezer kan je je met hem identificeren omdat ook hij geconfronteerd wordt met machten waar je als individu bijna niet tegenop kunt: opruiers die (de uitslag van) verkiezingen willen beïnvloeden door middel van geweld, populisten die surfen op het ongenoegen van de massa...

Ik hield vooral van de eerste delen die mooi afgelijnde verhalen bevatten. Naar het einde toe wordt het boek wat chaotischer, maar dat is niet de schuld van de auteur. De periode van de burgeroorlogen (Caesar tegen Pompeius; Octavianus, Antonius en Lepidus tegen de moordenaars van Caesar...) was nu eenmaal een chaotische tijd.