Apocalyps in Gent

De angst voor het einde der tijden is zowat van alle tijden en zit diepgeworteld in onze cultuur. Zo schrijft Philipp Blom in de proloog van Het verdorven genootschap: 'Als we in de toekomst kijken, koesteren we instinctief angst voor de Apocalyps en verwachten het paradijs of het hellevuur. Naast een gelukzalig visioen van een perfect functionerende markt, een sf-toekomstbeeld zonder oorlog en energieprobleem, een volmaakte socialistische maatschappij of welke droom we ook koesteren, bestaan er ook angstbeelden: een steeds warmer wordende planeet, het spookbeeld van een Derde Wereldoorlog, nu met kernwapens, van bezwijkende ecosystemen, asteroïden die op weg zijn naar een alles verwoestende ontmoeting met de aarde, een destructieve Botsing der Beschavingen (-of de uitroeiing door een pandemie-). De mogelijkheid dat de mens nog millennia blijft doormodderen (voorlopig nog verreweg het waarschijnlijkste scenario), een paar rampen weet te ontwijken, maar door andere wordt getroffen (soms door onszelf veroorzaakt) zit minder ingebakken in ons theologisch geconditioneerd brein dan de gedachte aan redding of verdoemenis, aan hemel of hel.'(1).

Maar tijdens de zomer van 1816 leek voor de Gentenaren de Apocalyps waarachtig nabij. De verduistering van een helrode maan, grote roofvogels die al een tijd boven de stad rondcirkelden, de hemel die dreigend donker kleurde en de zon die verdwenen leek. En toen helse bliksems en donderslagen vergezeld werden door fel klaroengeschal en uit de mist een troep soldaten de stad binnentraden gingen de mensen door het lint. 'Massa' s Gentenaren stroomden naar buiten en vielen kermend op hun knieën...de inwoners van Gent waren doodsbenauwd en smeekten God luidkeels om hen te sparen. Ze sloegen kruisjes en richtten hun gevouwen handen ten hemel. Anderen vielen plat op de kasseien, de handen boven op het hoofd als teken van absolute onderwerping aan God. Wat Gent meemaakte op deze elfde juli 1816 was een ernstig geval van massahysterie.' (2) Een massahysterie ingegeven door de Bijbel toentertijd het belangrijkste referentiepunt voor de diepgelovige Gentenaren. Want staat er in de Openbaring niet te lezen: 'En van de troon gingen uit bliksemen, en donderslagen, en stemmen; en zeven vurige lampen waren brandende voor den troon, welke zijn de zeven geesten Gods.' (3) en in de Korinthiërs geschreven: 'Want de trompet zal klinken en de doden zullen onverderfelijk worden opgewekt en wij zullen veranderd worden.' (4).

Maar toch ondanks alle voortekens zou Het Laatste Oordeel uitblijven. De soldaten bleken Nederlandse troepen te zijn op terugweg van Parijs en het tilt geslagen klimaat het gevolg van de uitbarsting van een Indonesische vulkaan in 1815. Deze verwoestende eruptie vanuit de diepte van de aarde is het onderwerp van Philip Dröges boek De schaduw van Tambora. Haarfijn, stap voor stap, met de verhalen van de mensen centraal, vertelt hij hoe de grootste natuurramp sinds mensenheugenis de hele wereld in zijn ban hield en de loop van de geschiedenis wist te veranderen. Zijn bevindingen zijn soms wetenschappelijk discutabel maar zo levendig beschreven dat (om de woorden van Frank Westerman te citeren) 'deze verborgen geschiedenis wordt opgedist met een fijn huivergehalte'. Samen met Philip Dröge reizen we de wereld rond, herbeleven we het begin van de 19de eeuw en vertelt hij ons een geweldig verhaal.

(1) Het verdorven genootschap (Philipp Blom), vertaald door Pon Ruiter, 6de druk, p. 23-24

(2) De schaduw van Tambora (Philip Dröge), 2de druk, p. 111

(3) Openbaring 4:5

(4) 1Ko 15:52