Bewonderenswaardig debuut dat naar meer smaakt

Aya Sabi (1995) is een Vlaams auteur en columnist (voor De Morgen) met Nederlandse en Marokkaanse roots. Half leven is haar debuutroman waarin ze de levens van drie generaties vrouwen beschrijft: Fatna, geboren rond 1940 in een dorp aan de voet van het Atlasgebergte in Marokko, haar dochter Hamouda, geboren in Nederland en haar kleindochter Shams.

In interviews zegt Aya Sabi dat het geen autobiografisch boek is, maar dat het een boek is dat moest geschreven worden. Omdat het over Marokkaanse vrouwen gaat over wie veel misvattingen bestaan. In "De Afspraak" vertelt Aya Sabi hoeveel er van haar zelf in de roman zit: "Heel veel. Alles en tegelijk niets. Ik ben een dochter en kleindochter. Maar mijn uitgever zegt dat de grootmoeder het dichtst bij mij staat."

Half leven gaat over vrouwen en hoe ze in het leven staan als moeder, dochter, grootmoeder, kleindochter, echtgenote, weduwe, geliefde. Hoe de Marokkaanse vrouw leeft onder het patriarchaat dat ze mee helpt in stand houden, het patriarchaat dat zonder die vrouw zelfs niet zou kunnen blijven bestaan.

Want de Marokkaanse vrouw is een sterke vrouw. Dat blijkt uit het levensverhaal van de grootmoeder, dat het grootste deel van de roman beslaat. Fatna is een (bewust) ongeletterde vrouw die heel goed weet wat ze wil en die haar talenten ten volle benut, vooral dan haar kookkunst. Ze komt in het Marokko ten tijde van de onafhankelijkheidsverklaring niet over als onderdrukte vrouw, wel integendeel.

Maar binnen drie generaties kan er veel veranderen. Fatna’s dochter Hamouda is in Nederland geboren maar is veel minder zelfverzekerd dan haar moeder, zij gedraagt zich onderdanig en terughoudend. Kleindochter Shami geeft dan weer de indruk dat ze het gemaakt heeft, ze heeft geschiedenis gestudeerd en vult haar dagen met het schrijven van essays.

De vrouwen begrijpen elkaar niet altijd goed, ze houden elkaar een spiegel voor. Maar ze weten ook niet alles over elkaar … Als lezer weet je beter dan de dochter en de kleindochter wat de grootmoeder allemaal heeft moeten doorstaan. Ze weten niet half van elkaar wat ze allemaal hebben meegemaakt (en nog meemaken): vandaar de titel “half leven”? De titel kan ook verwijzen naar het oppervlakkige (en dus maar halve) leven van de dochter en de kleindochter – zeker in vergelijking met dat van de grootmoeder.

Voor Aya Sabi is taal heel belangrijk. Toen zij als dertienjarige van Roermond naar Genk verhuisde, was taal haar enige houvast. Ze zegt dat ze in Nederland leerde lezen en in België leerde schrijven. En dat schrijven beheerst ze tot in de perfectie. De grootmoeder gebruikt weinig of geen woorden, maar Sabi beschrijft de gerechten die ze maakt, de gevoelens die ze heeft, de omgeving waarin ze leeft … op zo een beeldende en treffende wijze dat je het als lezer bijna fysiek kan ervaren. Je ruikt en proeft als het ware de gerechten die Fatna bereidt, de grondig gepoetste pannen in de keuken schitteren zo erg in de zon dat je met je ogen zit te knipperen, het huis van de visser is zo klein en vies dat je je als lezer onbehaaglijk gaat voelen. En dat zijn nog maar enkele van de talrijke voorbeelden.

Half leven is een debuut dat naar meer smaakt. Aya Sabi is een beloftevolle aanwinst voor de Nederlandstalige literatuur.