Jan Stevens
Leestip van Jan Stevens
Boeken zijn slechts dragers van een verhaal. Verhalen blijven in mijn hoofd.

Kamp Amersfoort, gebaseerd op ware feiten

6 november 2022

Ik ga eerlijk zijn. Ik voel mij altijd ongemakkelijk als ik een roman over de Tweede Wereldoorlog zie verschijnen. Mijn nekhaartjes gaan steeds ietwat rechtopstaand als ik zo’n geromantiseerd verhaal onder mijn ogen krijg. ’t Blijft een dubbel gevoel om te genieten van een al dan niet mooi verhaal over oorlogsgruwel en dan zeker nog als het gaat over de ontmenselijking in concentratiekampen. Toch moeten die verhalen verteld worden. Dit boek triggerde mij omdat het over kamp Amersfoort gaat, mij totaal onbekend maar ook omdat het ditmaal gebaseerd is op waargebeurde feiten tijdens de hongerwinter 1945 in Nederland terwijl België al bevrijd was.

Na een voorgeschiedenis van opsluiting van verzetsstrijders, Joden, communisten, (vermeende) criminelen, sovjet-krijgsgevangenen en ieder wie niet in het gareel liep van bezetter, de übermensch werd het kamp Erweitertes Polizeigefängnis Amersfoort genoemd o.l.v. Karl Berg. Het kamp werd ook een doorgangskamp voor de Arbeitseinsatz, de verplichte dwangarbeid. Onder Bergs leiding werden de gruwelpraktijken ten top gedreven waarbij de meeste ploegen fysiek zwaar werk moesten verrichten; zo werd de 250 meter lange schietbaan met de hand aangelegd en de grote vuilstortplaats uitgegraven (na december 1943 werd De Schietbaan nog uitgebreid met 100 meter). In de beruchte 'Rozentuin', een omheinde plek, moesten gevangenen soms dagenlang voor straf in de houding staan. Het is in deze ‘Rozentuin’ dat de proloog van het verhaal start. Het zet meteen de toon aan dat dit boek niettegenstaande de personages fictief zijn de harde werkelijkheid toont zoals ze was.

Het verhaal wordt verteld vanuit het oogpunt van drie jonge mensen, Saskia, Frans en Theo. Het zijn drie jonge Nederlanders die buiten het kamp mee de gevolgen dragen van de harde en onmenselijke terreur van de bezetter. Het is gebaseerd op het jeugdboek ‘Bij de beuk linksaf’ van José Huurdeman dat het waargebeurde verhaal vertelt over Evert Reemst die met paard en kar het keukenafval ophaalde in het kamp. Hij nam ook zijn zevenjarige zoon Jan mee. Samen zetten zij een smokkelroute op om brieven in en uit het kamp te smokkelen.

Door deels de focus te leggen op de mensen die buiten het kamp woonden creëert Matthews een sfeer van angst en onbehagen die wij ons heden ten dagen nauwelijks nog kunnen voorstellen. Het zet de lezer met de voetjes op de grond, de grond van een maatschappij met vrije meningsuiting. Dit perspectief samen met de onbeschrijflijke angst voor de onvoorspelbare gewelddadige willekeur waarmee de kampbewoners dienden te overleven zorgt voor een aangrijpend relaas. De drie hoofdpersonages verbinden als het ware het leven in en buiten het kamp aan elkaar. Het was ook de realiteit want veel kampgevangenen dienden ook buiten het kamp te werken en kwamen dusdanig in contact met de omwonenden. Theo door een ongelukkige samenloop van omstandigheden en jeugdige overmoed terecht gekomen in het kamp, Frans die samen met zijn broertje de aardappelschillen ophaalt en een smokkelroute opzet met hulp van zijn vriendinnetje Saskia die er helaas wel heel Joods uitziet, zij vertellen dit verhaal opnieuw zonder de gruwel die er heerste uit de weg te gaan. Na een spannende ontsnapping van Saski die uiteindelijk ook in het kamp terechtkomt maken zij samen de bevrijding en de ontmanteling van kamp Amersfoort mee. Ook dit is geënt op een ware gebeurtenis en persoon toen het Rode Kruis in april 1945 o.l.v. Loes van Overeem de leiding van het kamp na de bevrijding van door de Canadezen overnam. Een aangrijpende scène maar hartverscheurend omdat velen niet naar huis konden omdat Nederland nog deels bezet was.

Ik vergeef de auteur een aantal feelgood elementen in de verhaallijnen want het maakt dit verhaal leesbaar. Niemand kan anders de wreedheden die in die kampen zijn gebeurd zomaar vatten.

Het meisje achter het prikkeldraad sleurde mij mee, dreef mij genadeloos op naar het einde maar liet met een gevoel van onbehagen achter. Niet voor het meeslepende verhaal maar omdat de meeste personages echt bestaan hebben en het verhaal niet zomaar verzonnen werd. De realiteit laat zich hier niet vatten.

(Na de oorlog werden op het buitenterrein 61 (massa)graven rond het kamp blootgelegd door rechercheurs en de gravendienst, er werden ruim dertig nazimisdadigers van Kamp Amersfoort berecht, waarvan kampcommandant Berg als enige is geëxecuteerd).

Synopsis

Twee jonge geliefden zetten hun leven op het spel om de gevangenen in concentratiekamp Amersfoort te helpen tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Jan Stevens
Leestip van Jan Stevens
Boeken zijn slechts dragers van een verhaal. Verhalen blijven in mijn hoofd.

Het meisje achter het prikkeldraad
Titel:
Het meisje achter het prikkeldraad
Auteur:
Imogen Matthews
# pagina's:
287 p.
Uitgeverij:
De Fontijn
ISBN:
9789026161124
Materiaal:
Boek
Onderwerp:
Wereldoorlog II, Concentratiekampen
Sfeer:
Confronterend

Gerelateerde leestips