Over literatuur, schrijven en de dood

In Uit de eerste hand (Inside Story) blikt Martin Amis terug op zijn buitengewone leven en carrière als schrijver. Het is Martin Amis’ persoonlijkste werk tot nu toe. In Uit de eerste hand schrijft Amis over boeken en vrienden. Het boek heeft geen echte plot.

De rode draad van deze autobiografische roman is zijn relatie met drie beroemde schrijvers. Hun leven, hun betekenis voor hem en hun dood worden door Amis knap en vaak ontroerend geschetst. Het zijn de journalist, essayist en boezemvriend Christopher Hitchens (1949-2011), zijn vaders vriend en door hem bewonderde dichter Philip Larkin (1922-1985) en de romancier Saul Bellow (1915-2005). Hitchens’ verloren strijd tegen slokdarmkanker wordt rauw en openhartig beweend. Bij Larkin verkent hij zowel diens schitterende werk als diens moeizame relatie met vrouwen en seksualiteit. Saul Bellow is zijn Amerikaanse ­literaire vader, die uiteindelijk ten onder gaat aan alzheimer. Tal van andere sprankelende persoonlijkheden die Martin Amis hebben gemaakt tot wie hij is ­– van zijn vader Kingsley Amis, zijn ex-stiefmoeder Elizabeth Jane Howard en Iris Murdoch tot zijn ex-vriendin Phoebe Phelps – treden voor het voetlicht. De onbekende Phoebe Phelps, is het interessantste personage. Twintig jaar nadat hun woelige relatie is beëindigd, duikt zij opnieuw op voor een wraakactie.

Amis noemt Uit de eerste hand strikt autobiografisch. Een roman over zijn leven is een getuigenis van een literair leven, van de gedachten en opvattingen van een schrijver. Het boek staat vol intrigerende passages over literatuur in het algemeen en het werk van Bellow, Larkin en Hitchens in het bijzonder. Het boek zit vol scherpzinnige essayistische bespiegelingen over literatuur, over het schrijverschap en de kunst van het schrijven. Er zijn romanachtige fragmenten waarin het hoofdper­sonage Martin terugkijkt op zijn verleden, vanaf begin jaren zeventig. Terugkerende hoofdthema’s zijn de literatuur en de dood.

Amis schrijft afwisselend in de eerste persoon en derde persoon enkelvoud, soms op dezelfde pagina. Hij vertelt meer over Martin als hij schrijft in de ik-persoon; de derde persoon is veel afstandelijker. Amis is een begenadigde zinnenbouwer. Uit de eerste hand bevat naast tal van stilistisch sterke passages met welluidende zinnen vooral veel voetnoten en veertien pagina’s index.

De mooiste delen in Uit de eerste hand zijn de bladzijden waar Amis zich een breekbaar mens toont en niet de schrijver die zich verschuilt achter zijn retorische talent. Wat begint als een fascinerende geschiedenis over amoureuze verhoudingen, familieleden en vrienden ontwikkelt zich tot een verkenning van levensvragen over hoe te leven, te rouwen en te sterven. Dat maakt het boek groots.