Een makkelijke roman, die je 'verweesd' achterlaat

Onwezenlijk, deze roman. Je bent toeschouwer van een intiem liefdesgebeuren tussen een vijftienjarig kind en een volwassene, die tot het einde anoniem blijven: ‘le Chinois’ en ‘l’enfant’. Geleidelijk aan, gefragmenteerd en overlappend leer je hun verhaal kennen. Er blijven echter nog steeds vragen hangen rond hun ware motieven. De sfeer van geheimzinnigheid rond de personages is eigen aan de stijl van Duras. Alsof ze hen aan de werkelijkheid wil onttrekken en er iconen van maken.

‘L’enfant’, een puber van veertien en kind van kolonialen in Indochina, is in de handen van een rijke oudere Chinees ‘gevallen’ tijdens een toevallige ontmoeting op weg naar het internaat. ‘L’ enfant’ loopt verloren tussen een massa, eenzaam, verwaarloosd, en dus hunkerend. Het is bijna alsof haar moeder haar eigen dochter zou geprostitueerd hebben. Later zal immers blijken hoe de rijkdom van de Chinees de moeder goed uitkomt.

Wanneer ze niet op kostschool zit, slaapt l’enfant bij haar moeder aan wie ze alles en niets vertelt. L’Enfant beschermt haar broer Paolo (ook door warme lichamelijke nabijheid) tegen het geweld van hun oudere broer die Paolo dreigt te vermoorden. Het gezin is verziekt. Haar moeder slaat ‘l’enfant’, op bevel van haar oudste zoon. Die omgekeerde machtsverhouding en het dreigende drama dwingen ‘la mère’ om haar oudste zoon vervroegd terug te sturen naar Frankrijk, onder toezicht. Zij- ze wordt nooit ‘maman’ maar ‘la mère’- genoemd, beseft haar eigen perversiteit niet in haar relatie tot haar kinderen. Of soms wel.

Het kind vlucht in een amoureus avontuur met de Chinese man, die haar pijn sublimeert én vergroot. De man kiest immers uiteindelijk niet voor haar, maar voor een vrouw die hem volgens de traditie wordt toegewezen. l'Enfant moet dus definitief en voorgoed afscheid nemen, als ze met haar moeder en jongere broer de boot terugneemt naar Frankrijk.

Hun passiespel speelt zich af in een duistere achterkamer van een vrijgezellenpand, waar ‘de Chinees’ eigenaar van is. Het is alsof dezelfde scènes zich telkens opnieuw afspelen, maar dan in verschillende variaties, zoals de variaties van Mozart op ‘Ah vous dirai-je maman’.

De stijl van Duras is immers ook kinderlijk te noemen. De alinea’s in het boek lezen soms als kleine opstelletjes van korte handelingen, afwisselend in de tegenwoordige en voltooid verleden tijd. Met herhalingen van woorden in bevestigende en negatieve zin als glimlachen en niet glimlachen, slapen en niet slapen, roken en niet roken, iets en niets, wie er zich in de ruimte bevindt en wie niet. Die negaties en herhalingen suggereren stiltes en vertragen het ritme. Alsof je je bij het lezen in een slome broeierige situatie waant die verveelt en geen enkele kant opgaat. Of in een toestand van niet-weten door de tegenstellingen van armoede en rijkdom, wetten en vrijheid, passie en verveling, openheid en beslotenheid, die niet opgeheven, maar opengelaten worden. Het enige wat je zeker weet zijn een aantal feiten.

Het schrijven van Duras is nochtans niet vrijblijvend. Ze raakt ondanks haar naïeve stijl, aan een donkere kant die ze uit haar eigen jeugd kent. Het afscheid en het morbide schuilen al van bij het begin in dagelijkse handelingen en vaststellingen die ze als gewoon neerzet. M. Duras schuift - als vanzelfsprekend- de dood in het leven.

De verwaarlozing, het geweld, de grondeloze eenzaamheid, kruipt onder en tussen de zinnen van - zogenaamde?- liefde en betrokkenheid. Het gezin is geen gezin. L’Enfant is kind maar al ‘prooi’ voor seksuele lust. Het tekort, de honger, het onontkoombare afscheid is een val voor nog meer leed en pijn.

Een makkelijk te lezen, grensoverschrijdende roman, die je ‘verweesd’ achterlaat.