Het meeslepende leven van een huisvrouw

Leven tot elke prijs is het derde deel van een trilogie over Maj, geschreven door de Zweedse schrijfster Kristina Sandberg, van opleiding psychologe. Ik las dit boek zonder de eerste twee delen te hebben gelezen, en dat vormde geen enkel probleem. Het is een dik boek, bijna vijfhonderd bladzijden, dat het verhaal vertelt van het gezin van Maj, van begin jaren 50 tot begin jaren 70. Maj staat centraal. We volgen haar aan de hand van haar dagelijkse bezigheden, die veelal niet meer inhouden dan huishoudelijke taken: koken en bakken en poetsen en wassen en … eigenlijk niet veel meer dan dat. Ik denk dat dat een van de zaken is die Sandberg wil aantonen, namelijk dat in die tijd het huishouden een volledige dagtaak was, zeker als je het zo perfect wil doen als Maj.

Het boek is natuurlijk meer dan een opsomming van banale bezigheden. Het is geschreven op een hypnotiserende manier, in een stijl waarin eerste, tweede en derde persoon elkaar afwisselen, soms in dezelfde zin. We krijgen een inkijk in Majs gedachten (soms ook in die van haar man Tomas, als contrast), en Majs gedachten zijn niet altijd even proper; ik vond haar meestal antipathiek, obsessief en neurotisch, en het is de sterkte van Sandberg dat ze je op die manier toch dwingt verder te lezen, hoewel haar hoofdpersoon weinig sympathie weet op te wekken, nog eerder medelijden. Want Maj heeft het niet makkelijk: ze is erg op zichzelf, zelfs met Tomas en kinderen Anita en Lasse lijkt er vaak niet echt een band te zijn die verdergaat dan het praktische. Ze heeft wat kennissen, maar slechts één echte vriendin, haar eigen familie ziet ze nauwelijks, tegenover haar schoonfamilie heeft ze een minderwaardigheidscomplex, ze is geobsedeerd door het ophouden van de schone schijn voor de buitenwereld, hoewel er wel wat problemen te verdoezelen zijn: haar man die lief en beter ontwikkeld is dan zij, vecht zijn hele leven tegen een verslaving en doet het op zijn werk niet altijd zo goed, haar dochter is verstandig, haalt mooie punten op school maar neigt naar depressies, haar zoon weigert zich te settelen, zijzelf heeft problemen met haar baarmoeder, ze hebben het niet zo breed als ze wel zou willen.

En ondertussen gaat het leven voort, recht op de dood af – nog een van de dingen waar Maj bang voor is (misschien het meest van al?) – en vraagt ze zich af waarom het zo moeilijk is gelukkig te zijn en van iemand te houden. Kristina Sandberg is erin geslaagd op een originele manier het leven van een huisvrouw te schetsen, meeslepend en sprankelend, soms humoristisch, heel af en toe cynisch. Ze schreef een feministische roman zonder te preken. Een willekeurige passage:

“We dachten… Anita en Tomas staan in de deuropening naar de keuken, Anita in korte broek met een hemdje, Tomas in een werkbroek en met blote bast. Ben je ondertussen niet te oud om er… halfnaakt bij te lopen? Het was misschien niet noodzakelijk om net nu een deeg te maken, maar ze staat met plakkerige vingers aan het aanrecht als ze plichtmatig vragen of ze met hen mee gaat zwemmen. We hebben geen koffiebrood meer, antwoordt ze, dus ik moest wel… ze knikken ernstig – zullen ze straks in heimelijke verstandhouding opgelucht grinniken?”

En dan gaan vader en dochter op pad, Maj krijgt eindelijk de tijd om in een ligstoel te gaan liggen… “Hoewel je thuis natuurlijk alles ziet. Dat er gras – kweek – onder de rozenstruik omhoogkomt, bijvoorbeeld. (…) Ze haalt een handhak, stort zich op de kweek. De dikke, witte wortels lopen vlak onder de aardbodem uit – maar dan breken ze af, en dan zit er nog een stukje in de droge bodem vast. Het staat hoe dan ook netter als de sprieten niet boven de roos uitsteken. Als de grond onder de struik egaal is, kaal. Gebakken Oostzeeharing. Wat moet ze anders voor het eten verzinnen?”