Het bloederige Italië van 1919 tot 1924. Ontstaan en opkomst van fascisme en Mussolini

M is het levenswerk van Antonio Scurati. In 7 jaar heeft hij ondertussen dik 4.000 (vierduizend !) pagina's geschreven over het leven en het tijdperk van de M uit de titel van zijn romanreeks: Benito Mussolini. Van mezelf had ik nooit gedacht dat ik over zo'n figuur 4.000 pagina's ging lezen. Ik dacht: het boek krijgt zo'n ophemelende commentaren, en het speelt zich bovendien af in een interessant tijdperk, ook als je vergelijkt met onze tijd 100 jaar later. Laat ik dus maar eens proberen met één deel van de vijf boeken die de volledige cyclus uitmaken.

Mijn suggestie. Doe het niet als je absoluut wil vermijden dat er een grote hap - bijvoorbeeld één jaar lezen - uit je leven weggesneden wordt door M, want M is verslavend. Ik heb nog maar het eerste boek achter de kiezen, zo'n slordige 800 pagina's en snak naar het vervolg. Er zal wel een tv-serie komen op Netflix of een Europese streamingdienst. Maar het zal moeilijk zijn om het cliché achteraf te vermijden: ik vind het boek beter.

Deel 1 - De zoon van de eeuw - laat zien hoe Mussolini aan de politieke horizon verschijnt. Je krijgt voorgeschoteld hoe hij zijn weg zoekt in het chaotische politieke landschap en de chaos tout court in een verpauperd Italië. Er komen heel wat ontgoochelingen op zijn pad. Mussolini begint binnen de socialistische partij, maar scheidt zijn Fasci groepering af.

Erg succesvol is hij de eerste jaren niet. Zijn beste beslissing in die periode is niet deel te nemen aan de Italiaanse verkiezingen. De socialisten en communisten hebben zich ondertussen ook afgescheiden en de socialistische partij is de grote winnaar van de stembus. Maar zo goed als direct daarna - binnen het jaar - begint de partij uiteen te vallen. De oppositie van de fascisten is er één van de straat: Mussolini begint zijn knokploegen te organiseren.

Het gemakkelijkste deel is dan achter de rug. Afwachten hoe de politieke tegenstanders elkaar en zichzelf voor het hoofd schieten en verminken en daar ondertussen op kapitaliseren. Opeens gaat het vanaf 1922 snel voor Mussolini en de fascisten en komt Mussolini er na een interne fel betwiste strijd om de macht als enig boegbeeld uit. Het zootje ongeregeld moet een partij worden, en het willekeurige geweld afzweren. En vooral: Mussolini moet binnen één partij verschillende strekkingen - water en bloed - met elkaar verzoenen.

Klinkt dat als een saai politiek werkstuk? Het tegendeel is waar. Scurati beschrijft de thriller en de horror van de opkomst van Mussolini en zijn fascisten. Hij toont ook de keerzijde van het politieke bestaan, met name de offers in het privéleven en de offers aan idealen die gebracht moeten worden. Hoe vrienden in de rug geschoten worden bijvoorbeeld. Want laten we wel wezen: Mussolini is (al lang) geen idealist (meer), maar een geslepen en meedogenloze opportunist. Er vallen behoorlijk wat lijken onderweg naar de top. Dat mag je letterlijk nemen.

Ik ben verslaafd en voorzie nu al de tijd nodig om deel 2 te lezen. Aan 2 à 3 uur per dag zal dat nog altijd een tweetal maanden leestijd in beslag nemen. Daar kijk ik al naar uit.